شناخت حریم ها
حفظ حریم فردی و رعایت آن از نکات مهم در روان درمانی و مشاوره فردی می باشد ،درکتابها و مقالات بسیاری در زمینه ادعای مالکیت ودفاع از قلمروها توسط حیوانات، پرندگان، ماهیان و نخستیان نوشته شده است. در سالهای اخیر کشف شده است که انسان نیز از قلمروی برخوردار است. با علم به این حقیقت و درک اثرات آن، نه تنها می توان شناخت وسیعی از رفتار خود و دیگران کسب کرده بلکه عکس العمل های دیگران را نیز می توان پیش بینی کرد.
یک قلمرو، منطقه یا فضایی است که انسان آنرا از آن خود و به مثابه امتدادی از بدنش می داند. هر شخصی دارای قلمروی خاص خود است مانند خانه اش که اطرافش را نرده یا حصار کشیده است، اتاق خوابش، داخل اتومبیل و حتی حجم مشخصی از هوا که اطراف بدنش را برا گرفته است.
این حریم شخصی وابسته به عوامل فرهنگی نیز می باشد. بطور مثال هندی ها یا ژاپنی ها عادت به ازدحام دارند، سایرین ” فضاهای بازو وسیع” را ترجیح می دهند و دوست دارند فاصله خود را حفظ کنند.
ابتدا لازم است انواع حریم ها را بشناسیم ؛
1- حریم خصوصی یا صمیمی؛
محدوده این حریم بین 15 تا 45 سانتیمتر مشخص شده است و این حریم از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا انسان آنرا شخصی و متعلق به خود میداند و از آن دفاع می کند. تنها اشخاصی که اجازه ورود به این حریم را دارند کسانی هستند که از نظر عاطفی به شما بسیار نزدیک باشند، همچون عشاق، والدین، همسر، فرزند، دوستان بسیار نزدیک، کودکان و اقوام. در اینجا زیر محدوده ای نیز وجود دارد که شعاع آن 15 سانتیمتر از بدن است و فقط در تماس فیزیکی قابل دسترسی است. و این محدوده حریم بسته خصوصی شماست.
معمولاً به دو صورت اشخاص وارد حریم خصوصی ( صمیمی) شما می شوند. در صورت اول یک دوست نزدیک یا خویشاوندی است یا فردی که با او وارد رابطه جنسی می شویم. در حالت دوم، شخص متجاوز، که احتمالاً مقصودی خصمانه دارد و یا درصدد حمله به شما است.
2- حریم شخصی ؛
محدوده این حریم بین 46 سانتیمترتا 2/1 متر مشخص شده است. این فاصله ای است که شما در مهمانی ها و محافل اجتماعی و همایش های دوستانه با دیگران رعایت می کنید.
3- حریم اجتماعی ؛
فاصله این حریم بین 2/1 متر تا 6/3 متر تعیین شده است. این حریم با اشخاص غریبه، اشخاصی که آشنایی کمتری با آنها داریم ( تعمیرکارانی که منزل شما می آیند، فروشنده، پستچی و…) رعایت می شود.
4- حریم عمومی؛
فاصله بیش از 6/3 متر تعیین گردیده است. هنگامیکه مخاطب شما یک گروه بزرگ است، این فاصله ای است که برای راحت بودن انتخاب و حفظ می کنیم.
با اینکه معمولاً ورود افراد غریبه را به حریم اجتماعی یا شخصی خود تحمل می کنیم، ولی ورود چنین فردی به حریم خصوصی یا شخصی ما موجب تغییرات فیزیولوژیکی در بدنمان می گردد مثل بالا رفتن ضربان قلب که آدرنالین به سمت خون سرازیر می شود و جریان خون به داخل مغز و عضلات شدت می گیرد تا از نظر جسمی ما را آماده مبارزه یا فرار نماید.
در نظر بگیرید وقتی شخصی که به تازگی با شما آشنا شده است، دست خود را دوستانه بر روی شانه یا دور بدن شما قرار دهد، یک حالت منفی در شما بوجود می آورد. گو اینکه آن شخص برای اجتناب از آزردن شما شاید لبخند بزند و به ظاهر خود را خشنود نیز نشان دهد. چنین فردی وارد حریم خصوصی شما شده است یعنی جایگاهش را که حریم اجتماعی بوده را شکسته و وارد حریم شخصی و از آن مهمتر وارد حریم خصوصی شما شده است. که این جسارت وتعرض خوشایند نخواهد بود.
و با مواجه شدن در این موقعیت اعتماد شما به این فرد نیز پایین می آید و قطعاً دیگر تمایلی برای ملاقات بعدی با وی نخواهید داشت.
بنابراین افراد باید بدانند و بیاموزند که اگر مایلند مردم در حضور آنها احساس راحتی داشته باشند، می بایست قانون طلایی ” حفظ فاصله و حریم ها ” را رعایت کنند.
شاید با این مثال ها موضوع شفاف تر شود؛ یک کارمند جدید شاید در ابتدا احساس کند که سایر کارمندان رفتار سردی نسبت به او دارند، اما آنها او را در حریم اجتماعی خود نگه می دارند تا آشنایی بیشتری کسب کنند. با حصول این آشنایی، فاصله بین او و دیگر کارمندان کمتر می شود وتا بالاخره به او اجازه ورود به حریم شخصی و در بعضی موارد، حریم صمیمی نیز داده می شود.
یکی از استثناها در قانون فاصله (حریم )/ صمیمیت، زمانی است که فاصله فیزیکی بر اساس موقعیت اجتماعی یک فرد تعیین شده باشد. وقتی مدیر عامل یک شرکت در آخر هفته با یکی از زیردستان خود به کوهنوردی برود، در این زمان شاید هر یک ازآنها به حریم شخصی یا صمیمی و خصوصی دیگری نفوذ نماید. البته در محیط کار، مدیر عامل دوست کوهنورد خود را در یک فاصله اجتماعی نگه می دارد .
اما حضور در اماکن پرازدحامی مانند مترو، اتوبوس، آسانسور،سینماها و یا کنسرت ها موجب تجاوز اجتناب ناپذیری به حریم صمیمی سایرین می شود. به عکس العمل های مردم در این شرایط توجه کنید نکات جالبی پیدا می کنید!
اغلب شنیده ایم که هنگام صحبت از افرادی که در ساعات شلوغ با وسیله نقلیه عمومی رفت و آمد دارند، از آنها با عناوینی چون ” غمگین”،” ناراحت”، ” نومید” یاد می شود. این برچست ها به علت چهره خالی و بدون احساس مسافران مورد استفاده قرار میگیرد.
اما این یک باور غلط از سوی بیننده است درواقع، چیزی که مشاهده می شود گروهی از مردم هستند که از قوانین مربوط به تجاوز اجتناب ناپذیر به حریم خصوصی افراد در یک مکان عمومی شلوغ پیروی می شود. به خاطر بیاورید زمانیکه به تنهایی به سالن سینما رفته اید. همانطور که کنترل چی شما را در میان چهره های ناآشنا به سمت صندلی تان راهنمایی می کند، مانند یک آدم ماشینی بدنبال او حرکت می کنید و چنانچه شخصی سهواً به محدوده صمیمی ما تجاوز کند، رفتاری حاکی از حمله به وی از خود بروز نمی دهیم.
کارشناس ارشد بالینی
سحر سلیمانی
مرکز مشاوره گروه همراه سعادت آباد
