هوش هیجانی (که به ضریب احساسی یا EQ نیز معروف است) توانایی درک، به کار گیری و کنترل احساسات برای تسکین استرس، ارتباط مؤثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش ها و خنثی کردن تعارض ها به شیوه ای مثبت می باشد. هوش هیجانی برای ایجاد روابط قوی تر، موفقیت در مدرسه و کار و دستیابی به اهداف فردی و شغلی به شما کمک می کند.
هوش هیجانی همچنین به شما کمک می کند که با احساسات خود ارتباط برقرار کنید، ایده های خود را عملی کنید و درمورد مسائلی که بیشترین اهمیت را برای شما دارند، آگاهانه تصمیم گیری کنید. به همین دلیل مهم است که با راهکارهای تقویت هوش هیجانی این توانایی های اساسی را در خود بهبود ببخشید.
چگونه هوش هیجانی را افزایش دهیم؟
هوش هیجانی از 5 عنصر کلیدی تشکیل شده است:
- خودآگاهی
- خود کنترلی
- انگیزه
- همدلی
- ارزشهای(خوب)
اساساً راه بهره مند شدن از هوش هیجانی، پیدا کردن این 5 عنصر در خود می باشد. به فردی در زندگی خود فکر کنید که دارای مشخصات زیر باشد:
- به نظر می رسد که در موقعیتهای استرس زا آرام است و کنترل اوضاع را در دست دارد.
- به جای مقصر شمردن دیگران، مسئولیت اعمال خود را می پذیرد.
- احساسات خود را (به جای لبریز شدن) بیان می کند.
- به حرفهای شما گوش می دهد.
- به دنیای اطراف خود اهمیت می دهد و به شیوه خود سعی می کند تا آن را به جای بهتری تبدیل کند.
این فرد از نظر احساسی باهوش می باشد. و اگر شما هنوز موفق به کسب هوش هیجانی نشده اید، می توانید برای تبدیل شدن به چنین فردی تلاش کنید.
راه های تقویت هوش هیجانی
هوش هیجانی در زندگی ما بسیار مهم است و می تواند بر موفقیت شغلی و روابطمان با دیگران تأثیر بگذارد. شما، در هر مرحله ای از زندگی که قرار دارید، می توانید از 6 مرحله ساده زیر برای تقویت هوش هیجانی خود و پیشرفت خودآگاهی و همدلی خود استفاده کنید.
بسیاری از ما، در فرایند هجوم بردن از تعهدی به تعهد دیگر، انجام دادن کارها در موعد مقرر و پاسخ به نیازهای خارجی، ارتباط با احساسات خود را از دست می دهیم. ما این کار را به طور ناخودآگاه انجام می دهیم و اطلاعات ارزشمندی را که احساسات ما در بر دارند، از دست می دهیم.
زمانی که ما به هرچیزی یک واکنش احساسی خاص داریم، اطلاعاتی را درباره ی یک موقعیت خاص، فرد یا رویداد دریافت می کنیم. واکنشی که ما تجربه می کنیم، ممکن است به علت موقعیت فعلی باشد یا می تواند به گونه ای باشد که موقعیت فعلی، یک خاطره ی دردناک و پردازش نشده را به ما یادآوری کند.
وقتی که ما به نحوه احساس کردن خود دقت می کنیم، یاد می گیریم که به احساساتمان اعتماد کنیم و آنها را کنترل کنیم. اگر در این زمینه تجربه کافی ندارید، سعی کنید که تمرین های زیر را انجام دهید:
- در طول ساعات مختلف روز، یک تایمر تنظیم کنید.
- زمانی که تایمر خاموش شد، چند نفس عمیق بکشید و دقت کنید که در آن زمان چه احساسی دارید.
- دقت کنید که در چه جایی احساس شما به صورت یک واکنش فیزیکی در بدن شما نشان داده می شود و شبیه به چه احساسی است.
- هر چه بیشتر در این زمینه تمرین کنید، بیشتر تبدیل به عادت می شود.
همانطور که در بالا اشاره شد، بخش کلیدی بهبود هوش هیجانی، یادگیری مدیریت احساساتمان می باشد که فقط در صورتی می توانیم آن را انجام دهیم که از احساسات خود آگاه باشیم. در حالیکه آگاهی از احساسات خود را تمرین می کنید، به رفتار خود نیز دقت کنید.
توجه داشته باشید که در زمان تجربه ی احساسات خاص، چه عکس العملی دارید و چگونه این موضوع بر زندگی روزمره شما اثر می گذارد. آیا رفتار شما، ارتباطتان را با دیگران و بازدهی یا احساس کلی شما را در مورد زندگی تحت تأثیر قرار می دهد. زمانی که ما آگاهی بیشتری در مورد چگونگی واکنش خود به احساساتمان پیدا می کنیم، ممکن است خود را قضاوت کنیم یا به رفتار خود برچسب بزنیم. در این زمان از انجام این کار خودداری کنید، خود را قضاوت نکنید و با خود صادق باشید.
این مرحله احتمالاً چالش برانگیزترین و نیز مفیدترین مرحله برای تقویت هوش هیجانی خواهد بود. احساسات و رفتار شما از عمق وجود شما می آیند و از شخص دیگری نیستند، بنابراین شما کسی هستید که مسئول آنها هستید. اگر شما در واکنش به حرفها یا اعمال دیگران آزرده خاطر شوید و به آنها حمله کنید، شما مسئول رفتار خود هستید.
آنها مانند عروسک خیمه شب بازی شما را کنترل نمی کنند، شما مسئول عکس العمل خود هستید. احساسات شما می توانند اطلاعات ارزشمندی را در مورد تجربه ی شما از طرف مقابلتان و نیز نیازها و اولویت های شما فراهم کنند، اما شخص دیگری مسئولیت احساسات شما را بر عهده ندارد. زمانی که شما پذیرفتن مسئولیت احساسات و رفتار خود را شروع کردید، این موضوع تأثیر مثبتی بر تمام جوانب زندگی شما خواهد داشت.
تفاوت ظریف اما مهمی میان واکنش نشان دادن و پاسخ دادن وجود دارد. زمانی که ما یک محرک احساسی را تجربه می کنیم، واکنش نشان دادن فرایندی ناخودآگاه می باشد. ما به شیوه ای ناخودآگاه رفتار می کنیم تا آن احساس را بروز دهیم یا تسکین بخشیم. (برای مثال، عصبانی شدن از دست کسی که حرف شما را قطع کرده است)
پاسخ دادن یک فرایند آگاهانه است که شامل دقت کردن به احساس و سپس تصمیم گیری در مورد رفتار خود می باشد. بنابراین شما از کسی ناراحت می شوید، سپس به طرف مقابل خود توضیح می دهید که چه احساسی دارید و چرا این زمان مناسبی برای قطع کردن صحبت شما نیست و در آن زمان احساس بهتری پیدا خواهید کرد.
همدلی عبارت است از درک اینکه چرا فرد به شیوه ای خاص احساس یا رفتار می کند و می تواند درک این موضوع را به دیگران نشان دهد. این موضوع مربوط به خود ما و افراد دیگر می باشد و تمرین این توانایی، هوش هیجانی شما را پرورش خواهد داد.
این کار را از تمرین با خودتان شروع کنید. وقتی که شما متوجه می شوید که به شیوه ای خاص احساس یا رفتار می کنید، از خود بپرسید (چرا من این احساس را دارم یا این کار را انجام می دهم؟) در ابتدا، پاسخ شما ممکن است “نمی دانم” باشد، اما توجه کردن به احساسات یا رفتار خود را ادامه دهید و خواهید دید که پاسخ های مختلفی به ذهن شما خواهد رسید.
برای تقویت هوش هیجانی علاوه بر تمرین مهارت هایی که تاکنون به آنها اشاره شد (خودآگاهی، خود مسئولیتی و همدلی)، زمان بگذارید تا متوجه شوید که چه چیزی به خوبی پیش می رود و در چه جایی از زندگی خود احساس قدردانی می کنید. ایجاد یک فضای مثبت نه تنها کیفیت زندگی شما را بهبود خواهد بخشید، بلکه می تواند به افراد دیگر در اطراف شما نیز سرایت پیدا کند.
به یاد داشته باشید که تقویت هوش هیجانی یک فرایند مادام العمر می باشد. هوش هیجانی چیزی نیست که یک بار آن را پرورش دهید و سپس آن را رها کنید. این یک تمرین مادام العمر است و امکان پیشرفت آن وجود دارد. حتی زمانی که احساس می کنید بر این مراحل تسلط پیدا کرده اید، به تمرین آنها ادامه دهید تا از مزایای هوش هیجانی برای مابقی عمر خود بهره مند شوید.
