اختلال شخصیت پارانوئید

شاید شما هم تا کنون افرادی را در اطراف خود دیده اید که دائماً به همه چیز شک می‌کنند و می‌خواهند دیگران را زیر نظر بگیرند، آن ها مخصوصاً همسرشان را همیشه چک می کنند چرا که به او بدبین هستند. این افراد به عنوان اختلال شخصیت پارانوئید در روانشناسی شناخته می شوند. برای آشنایی بیشتر با خصوصیات و شخصیت این تیپ شخصیتی در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

بیشتر افراد احتیاط و محافظه کاری را در زندگی خود در حد معقولی پیاده می کنند.به طور کلی انسان های ساده به راحتی مورد استثمار واقع می شوند. لازمه رشد سالم این است که در وجود هر یک از شما حالت تدافعی و محافظت ایجاد شود به طوری که در زندگی و رابطه قربانی نشوید اما هنگامی که یک همسر یا نامزد همیشه به شما شک دارد و با بدبینی های خود شما را آشفته می کند احتمالاً از بیماری شخصیتی پارانویا رنج می برد. این سندروم شخصیتی از حد سالم احتیاط های فردی و دقت محافظه‌کارانه بیشتر است و بر زندگی یک فرد سایه ترس و بی اعتمادی می‌اندازد.

در نظر افراد پارانویا هر کسی نیت بدی دارد و میخواهد به او آسیب برساند بنابراین اصل زندگی آنها این است که به هیچ کس نباید اعتماد کرد. از آنجایی که ظرفیت این افراد برای اعتماد از بین رفته آنها دائما موضع می‌گیرند و در مقابل جریان بی‌پایانی از حملات محیط بسیج می شوند. آنها به راحتی چنین حدس می‌زند که دیگران می خواهند از آنها سوء استفاده کنند و به آنها آسیب برسانند. هیچ کسی در دنیای پارانویا امنیت ندارد. یک فرد پارانوئید فقط زمانی احساس امنیت می‌کند که در یک جزیره احساسی باشد.

سوء ظن و شک پارانویا

یک نامزد پارانوئید شوخی های بی غرض را بد برداشت می‌کند و تعارف های صادقانه را به عنوان سوء رفتار تعبیر می کند. آنها نسبت به کسانی که سعی می کنند در موردشان اطلاعات بدست بیاورند بی‌علاقه هستند و احساس سردی دارند. نظرهای بی قصد و غرض دشمنی های بزرگی را از طرف آنها برانگیخته می کند و شخص پارانویا رفتار همراه با عصبانیت نشان می‌دهد. عدم اطمینان آنها سبب می شود که در برابر کنترل و نفوذ بیرونی بسیار مقاومت نشان دهند. هیچکس حتی یک معشوقه یا همسر به اندازه کافی برای آنها قابل اطمینان نمی باشد.

سایر نشانه های فرد پارانویا

افراد پارانویا نیشخند زدن را نمی توانند تحمل کنند. آنها تمایل به بخشش توهین یا آسیب ندارند هرچند این موارد اغلب توهم یا مبتنی بر سوء تفاهم است. انتظار این است که این افراد در مقابل هر اشتباهی عصبانی شوند به گونه ای که عصبانیتشون در مورد چیزی که به نظر شما بسیار کوچک است تشدید می شود و در طول ساعت ها و روزهای آینده به طور غیر معقول بیشتر و بیشتر خواهد شد.

در رابطه با افکار افراد پارانویا تفکر دو بخشی وجود دارد. به این معنا که آنها جهان را سفید یا سیاه می بینند. فکر می‌کنند که مردم یا با او هستند یا بر علیه او. البته این موارد به افرادی هم که با آنها قرار می گذارند ارتباط دارد. در رابطه با افراد پارانویا شما باید دائما وفاداری خودتان را به آنها ثابت کنید. در غیر این صورت متهم به خیانت در رابطه می شوید. افراد پارانویا واقعیت را دستکاری می کنند تا با پیش‌فرض‌های شان زندگی کنند و به اطراف مشکوک باشند.

معیارهای تشخیصی اختلال پارانوئید طبق نظر انجمن روانپزشکی آمریکا

بدبینی و عدم اعتماد فراگیر به دیگران طوری که فرد انگیزه ها و نیت های آنها را بدخواهانه برداشت می‌کند. این طرز تفکر در اواخر نوجوانی و پیش از آغاز بزرگسالی شروع شده و در شرایط مختلف وجود دارد و چهار مورد یا بیشتر از موارد زیر را در بر می‌گیرد:

۱. فرد فکر می‌کند که دیگران می خواهند از او سو استفاده کنند به او صدمه بزنند یا او را فریب دهند بدون آنکه دلیل کافی برای این ادعایش داشته باشد.

۲. فکر و ذهن او همیشه مشغول شک و تردید های غیرمعقول درباره وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان و همکاران و اطرافیانش است.

۳. این افراد دوست ندارند با دیگران دردودل کنند و مسائل شان را با آنها در میان بگذارند چرا که بی دلیل میترسند اطلاعاتی که به آنها می دهند دیگران علیه او استفاده کنند.

۴. صحبت های بی منظور و دلسوزانه دیگران و اتفاقات کاملا خنثی را حرفه ها یا اتفاق‌هایی تحقیرآمیز یا تهدید آمیز برداشت می کنند.

۵. همیشه نسبت به دیگران کینه دارند توهین‌ها و جریحه دار شدن احساسات و انتقاد ها را نمی بخشند.

۶. حملاتی را بر علیه شخصیت و آبروی خود کشف می‌کنند که برای دیگران قابل تصور و مشخص نیست و فوراً با پرخاشگری یا با حمله متقابل به آنها واکنش نشان می‌دهند.

۷.  به طور مکرر و بدون هیچ گونه توجیه عقلانی درباره تعهد و وفاداری همسر یا شریک عاطفی خود شک می کنند.

عوامل ایجاد شکل گیری شخصیت پارانوئید

فرد پارانویا از نظر دیگران همچون یک کودک منزوی تنها فوق العاده حساس و عجیب و غریب است. افراد دارای تیپ شخصیتی پارانوئید رابطه شان با دیگران کوتاه است و احتمال زیادی وجود دارد که دیگران آن ها را ترک کنند یا حتی اذیت کنند. افزون بر این رفتارهای آن ها و شک و تردید هایشان سبب میشود که حداقل یکی از والدین را فردی متخاصم، تحقیر کننده و کنترل گر توصیف کنند. آنها این پیام را دریافت می‌کنند که مرتکب اشتباه شدند و مستحق مجازات هستند.

افراد پارانویا انتظار حمله و سوء استفاده را از طرف هر کسی که دیدار می‌کنند دارند. همزمان پارانوئید ها معمولاً این پیام را دریافت می‌کنند که افرادی خاص، متفاوت و تنها هستند. پرستاران این کودکان معمولا کمال گرا و مخصوصا مستبد بوده اند. هنگامی که مسئله تنبیه در میان است این پرستاران اشتباهات را غیرقابل تحمل می دانند. برای اینکه تناقض ظاهری را درک کنید که آنها هم خاص هستند و هم مستعد ریشخند دیگران، این افراد اذعان می دارند که علت حملات اجتماعی دائمی به آنها این حقیقت است که آنها از دیگران بهتر و برتر هستند. لازم است بدانید که بیماری پارانویا معمولا در بین مردان شیوع بیشتری از زنان دارد.

زندگی با یک فرد پارانوئید

اگر میخواهید با یک فرد پارانویا زندگی کنید بهتر بدانید که آنها شکاک هستند و دشوارترین دوران نامزدی را طی خواهید کرد. هنگامی که با یک پارانوئید درگیر رابطه می‌شوید در وهله اول قرار متوجه مفهوم عبارت پا گذاشتن روی پوسته تخم مرغ می شوید. شما به طور جدی به صورت نوک پا وارد یک میدان مین پر از شک و بی اعتمادی شده اید. ناهنجاری شخصیتی پارانویا معمولاً به یک عملکرد نامطلوب ارتباطی می انجامد.

از آنجایی که هسته درون شخصی اولیه پارانوئید طبق بدگمانی و شک است این فرد از نشان دادن شخصیت واقعی خود خودداری می‌کنند و به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که از نزدیکی و صمیمیت دور شوند. تلاش شما برای پرورش ارتباط احساسی و صمیمیت برای او به عنوان حمله به مواضع دفاعی قلمداد می‌شود و احتمال دارد با کناره‌ گیری بیشتر یا نقش بر آب کردن تلاش شما واکنش نشان دهند. آنان تصور می‌کنند که پیشنهاد دوستانه شما در واقع یک تلاش نخ نما برای افشای آسیب پذیری اش است. صرف نظر از اینکه چقدر زمان و انرژی برای این رابطه صرف کنید احساس می کنید که در این رابطه آویزان هستید و همیشه با درجه ای از شک و بدگمانی روبرو خواهید شد.

عشق پارانویا

اگر با یک فرد پارانویا قرار بگذارید می فهمید که بعد از مرحله اولیه شیفتگی دوست داشتن او دشوار است چرا که به شما مشکوک است. هرچند نیت شما خیر است اما آنها آن را به منفی ترین شکل ممکن برداشت می کنند و انتظار دارند با او بدرفتاری کنید یا فریبش بدهید. شما متوجه می شوید که عشق پارانویا معمولاً در اوج هوشیاری است و با دقت مراقب حمله های احساسی است. افراد پارانویا حالت دفاعی دارند و مشغله ذهنی آنها مدام برای از دست دادن کنترل کسانی است که در اطرافشان هستند.

مکانیسم دفاعی پارانویا

این نامزد هیچ وقت متوجه نمی‌شود که دشمنی خودش به دلیل دشمنی ای است که از دیگران دریافت می کند. یکی از مکانیسم های دفاعی رایج آنها فرافکنی است یعنی خشم و دشمنی خودشان را انکار می کنند و آن را به هر کسی که دوروبرشان است فرافکنی می‌کنند و از چشم آنها می بیند. متاسفانه افراد پارانوئید ظرفیت کمی برای تامین امنیت پایدار افشای خود و یا اعتماد دارند. این را بدانید که پارانویا هنگامی که احساس کند آسیب پذیر است یا مورد تمسخر دیگران واقع شده شروع به تهدید می کند.

این دشمنی غالباً ترس است. آنها علیرغم همه لاف زنی ها و اعتقاد به متفاوت بودن شان، از اینکه مبادا مورد بی ارزش قرار بگیرند ترس دارند و بنابراین دیگر مستعد طرد و تحقیر شدن هستند. در برخی موارد موارد عشاق پارانوئیدی کاملا خطرناک و عصبی هستند و به خاطر احساس ترک شدن کینه جویانه به دنبال انتقام هستند.

روش های رفتاری مناسب با فرد پارانویا

علاوه بر آگاهی راجع به درجه های مختلف پارانوئیدی لازم است تصمیم بگیرید که اگر با فردی با این تیپ شخصیتی در رابطه هستید و یا حتی ازدواج کرده‌اید میخواهید بمانید یا بروید. اگر تصمیم دارید با یک فرد پارانوئیدی زندگی کنید راه های ایمن و سالم ماندن رابطه را به شما توصیه می کنیم.

در ایجاد اعتماد تلاش کنید

از آنجایی که فرد پارانویا به طور طبیعی همچون یک روانشناس عمل می‌کند و نامزدش را ناشایست و سهل انگار می داند هر رشد واقعی یا پیوند نیازمند رویکردی همراه با حوصله و احتیاط برای ایجاد اطمینان است. درگیر کردن نامزدتان بدون فشار و به آهستگی یعنی دادن مجوز برای این که شما را قابل اعتماد ببیند می تواند کلید راهگشایی باشد. این را بدانید که با وادار کردن فرد پارانویا به اعتماد زودهنگام به شما فایده ای ندارد و این انتظار انتقادات او را شدت می‌بخشد و پرچم قرمز را در مورد صورت جلسه اصلی برایش بالا می آورد. هر موقع احتمال دارد بگذارید فرد پارانویا کنترل اوضاع را در دست بگیرد. واگذار کردن امکان کنترل به او باعث می شود گام هایی که برای صمیمیت  برداشته می شود و شانس اینکه اعتمادش به شما بیشتر شود افزایش یابد.

در رابطه با این افراد عصبانیت خود را کنار بگذارید

زندگی با رفتار شکاکانه و بر اساس تهمت نامزد یا همسرتان می تواند باعث شود که شما دائما عصبانی شوید و نسبت به او کینه داشته باشید. طبیعی است که به رفتارهای پارانوئیدی نامزد یا همسرتان، سرزنش ها و برخوردهای با خشم پاسخ دهید. به طور کلی هر کدام از شما ممکن است در مسائل روزمره عصبانی شوید که اکثرا هم پیش پا افتاده هستند. اما نکته اینجاست که فرد پارانوئید از شما می خواهد که با خشونت برخورد کنید.

انتقام همراه با عصبانیت شما چیزی را که پارانوئید همیشه می دانسته، تایید می کند. مانند همه مردم شما هم قابل اعتماد نیستید و این می‌تواند مانند تحمل باری اضافی باشد. اینکه شخص پارانوئید را به عنوان یک کودک ترسیده یا مجروح تصور کنید می‌تواند در کنترل خشم شما نقش داشته باشد.

درگیر کشمکش های لفظی نشوید

از آنجایی که نامزد یا همسر پارانوئید به ندرت به حملات لفظی مستقیم واکنش نشان می دهد عقل سلیم ایجاد می‌کند که رویکرد نرم و بهتری برای برقراری ارتباط ایجاد کنید. در رابطه با این افراد به صورت فعال به صحبت‌های آنها گوش دهید بدون این که توقع پذیرش و دلسوزی داشته باشید. به مرور زمان ممکن است مناظره در مورد جزئیات، به بحث طولانی و عقب کشیدن و منزوی شدن فرد پارانوئید منجر شود. به جای آن بدون قضاوت به او گوش دهید و تمایلتان را به اعتماد کردن و سهیم شدن تایید کنید. این را بدانید که شما هرگز نباید به افکار پارانوئید نامزد یا همسرتان بپیوندید یا به آن دامن بزنید و لازم است شدیداً با رفتاری که تحقیر کننده یا خصمانه است مقابله نمایید.

سخن آخر

نکته مهم این است که بدانید افراد پارانوئیدی به ندرت برای درمان داوطلب می شوند مگر اینکه پای طلاق یا از دست دادن شغل در میان باشد. گاهی لازم است این افراد با روان درمانگر در مورد اینکه چگونه بقیه آنها را آزار میدهند یا چگونه قربانی شده اند صحبت کنند. در مورد اینکه آیا با همسر یا نامزد پارانویا می توان زندگی کرد یا خیر، نمیتوان قطعی نظر داد چراکه درجات پارانوئید در افراد مختلف است و برای هر رابطه ای این موضوع منحصر به فرد میباشد. لذا در این زمینه توصیه می‌شود از متخصصان و درمانگران باتجربه کمک بگیرید. روانشناسان مرکز مشاوره همراه می‌توانند در این زمینه خدمات لازم را به شما ارائه کنند.