مراقبت از خود چیست؟

در تقویم جهانی ۲۴ جولای روز مراقبت از خود نامگذاری شده است و این به معنای اهمیت خود مراقبتی برای سلامت روان است. شاید شما هم کلمات مختلفی مانند اینکه مراقب خودت باش را زیاد شنیده باشید اما بهتر است با تعریف خود مراقبتی و انواع آن آشنا شوید تا متوجه ضرورت آن در زندگیتان شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله خودمراقبتی والدین مجرد مراجعه کنید.

مراقبت از خود چیست؟

خود مراقبتی شامل یک سری رفتارها و عادت‌هایی که عامدانه و با آگاهی انجام می‌شود تا فرد زندگی با کیفیت‌تر و سالم‌تری داشته باشد و به خودش کمک کند تا سلامت روان را تجربه کند و زندگی متعادلی را در پیش بگیرد. خود مراقبتی باعث می‌شود که فرد به همه ابعاد جسمی روانی اجتماعی و معنوی زندگیش رسیدگی کند. متاسفانه برخیا تصور می‌کنند که خود مراقبتی همان خودخواهی است در حالی که این دو کاملاً متفاوت هستند. فردی که خودخواه است ویت‌های خودش همیشه در اولویت است و برای دیگران اهمیت و ارزشی قائل نمی‌شود و همین امر باعث می‌شود که در زندگی اجتماعی او و روابط بین فردی اش مشکلات زیادی به وجود بیاید در حالی که خود مراقبتی به سبک زندگی بهتر و سلامت روح و روان کمک می‌کند. هرچند خود مراقبتی در زندگی اهمیت زیادی دارد اما گاهی اوقات به خاطر فشارهای روزانه ممکن است آن را فراموش کنیم مثلاً به خاطر بیشتر کار کردن کمتر تفریح و استراحت می‌کنیم یا از تغذیه مناسب و روابط بین فردی صمیمانه خودداری می‌کنیم.

 

ضرورت و اهمیت خود مراقبتی

با توجه به پیشرفت‌های عصر حاضر و تکنولوژی روز افراد همیشه سعی می‌کنند در رقابت باشند تا درآمد بالاتر و زندگی لوکس‌تری داشته باشند. این امر متاسفانه خیلی از کودکان و نوجوانان را هم در بر می‌گیرد و والدین آنها توقع دارند که با ساعات طولانی درس خواندن یا شرکت در انواع کلاس‌های متفاوت، موفقیت بیشتری را در آینده تجربه کنند در حالی که نمی‌دانند با این سبک زندگی چه آسیبی به فرزندانشان می‌زنند. هر چقدر فردی بتواند اصل مراقبت از خود را جدی بگیرد بهره وری او حداکثر می‌رسد و زندگی سالم‌تری خواهد داشت. مراقبت از خود سبب می‌شود که فرد احساسات بهتری را تجربه کند و در همه جنبه‌های زندگی رشد کند. این را بدانید که خود مراقبتی هزینه و تعهد زمانی چندانی ندارد. همین که شما بتوانید از استراحت کردن، قدم زدن به بیرون از خانه، حمام کردن، خواندن یک کتاب خوب، گوش کردن به موسیقی یا خوردن غذای مورد علاقه‌تان لذت ببرید، یعنی از خودتان مراقبت کرده‌اید. خود مراقبتی تاثیرات گوناگونی بر روی سلامتمان دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:

کاهش فرسودگی شغلی

کاهش مشکلات روحی و روانی

احساس ارزشمندی و بهبود خلق و خو

کاهش استرس و بهبود تاب آوری

افزایش انرژی و رسیدن به اهداف

کاهش افسردگی

افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس

بالا رفتن شور و شوق جوانی و انگیزه در موفقیت

ایجاد روابط بین فردی بهتر و صمیمانه‌تر

 

آیا شما هم از خودتان مراقبت می‌کنید؟

 

شاید شما هم تا الان نمی‌دانید که آیا نیاز به خود مراقبتی دارید یا خیر اما بهتر است کمی به خودتان توجه کنید و هوشیار باشید. جسم شما ذهنتان و احساساتتان به شما می‌گویند که چقدر نیاز دارید از خودتان مراقبت کنید. نشانه‌های زیر به شما کمک می‌کند تا بدانید که آیا خود مراقبتی دارید یا خیر:

کم بودن انرژی

استرس و ناامیدی و بی‌انگیزگی

پایین بودن شور و اشتیاق به زندگی

بیماری‌های جسمی

مشکلات عاطفی

مشکلاتی در روابط بین فردی

احساس پوچی و بیهودگی

 

انواع خود مراقبتی

برخی ها تصور می‌کنند منظور از خود مراقبتی فقط سلامتی است یعنی اینکه مریض نشویم اما امروزه مسئله خود مراقبتی بسیار گسترده است و ابعاد گوناگونی را در بر می‌گیرد. بنابراین وقتی صحبت از خود مراقبتی می‌شود منظور تنها جسم نیست بلکه روان، ذهن، احساسات و.. هم شامل آن می‌شوند.

خود مراقبتی احساسی

داشتن مهارت‌های کافی برای مواجه شدن با احساساتی مانند استرس، غم، خشم و.. بسیار اهمیت دارد چرا که این کارها سبب می‌شود تا احساس خودتان را بهتر شناخته و آن را بهتر بتوانید با یک فرد مورد اعتماد در میان بگذارید. شناخت احساسات از همان دوران کودکی بسیار حیاتی است چرا که باعث مدیریت آن می‌شود.

خود مراقبتی روانی

طرز تفکر شما و آنچه که مدام به آن می‌اندیشید در سلامت شما تاثیر زیادی دارد. خود مراقبتی فعالیت‌هایی را در بر می‌گیرد که ذهن شما را درگیر می‌نماید و سبب می‌شود از لحاظ روحی و روانی سالم باشید. کارهایی همچون اختصاص دادن زمان‌هایی برای مطالعه و تفکر و تأمل، مراجعه به روانشناس یا مشاور در صورت ایجاد مشکل و ناراحتی، انجام کارهای لازم برای کاهش استرس و فشار روانی، توجه به آرزوها اهداف و امیال، مطالعه آثار ادبی و شاهکارهای هنری و رفتن به دل طبیعت نوعی از خود مراقبتی روانی به شمار می‌روند.

خود مراقبتی جسمی

اگر شما می‌خواهید بدن سالمی داشته باشید لازم است به سلامت جسمی خود توجه کنید. این را بدانید که بدن و روان با یکدیگر ارتباط مستقیمی دارند. خود مراقبتی جسمی یعنی اینکه چقدر به بدنتان انرژی می‌رسانید، چند ساعت در روز به اندازه کافی می‌خوابید، چه ورزش‌هایی برایتان مناسب است و چقدر به نیازهای جسمانی‌تان توجه می‌نمایید. مراجعه به پزشک و یا خواندن مطالب مربوط به سلامت جسم نوعی خود مراقبتی فیزیکی هم هستند. اینکه شما از رفتارهای پرخطر پرهیز کنید، چکاپ دوره‌ای داشته باشید، هنگام بیماری کار نکنید و استراحت داشته باشید، رژیم غذایی مناسب و غذاهای سالم استفاده کنید، یعنی اینکه از خودتان مراقبت جسمی کرده‌اید.

خود مراقبتی اجتماعی

داشتن روابط اجتماعی و ارتباط بین فردی صمیمانه کلید مراقبت از خود به شمار می‌رود ولی برخی افراد به دلیل مشغله‌های کاری و فشرده زندگی روزانه از روابط با دوستان یا خویشاوندان غافل می‌شوند در حالی که ارتباطات برای روح و روان انسان ضرورت دارد. بهترین راه برای حفظ روابط دوستانه با اطرافیانتان این است که زمان و انرژی کافی برای آنها بگذارید. به این مسئله توجه کنید که برای بهبود روابط میان فردی خود با دوستان و خویشاوندان چه کارهایی انجام داده‌اید.

خود مراقبتی ذهنی

طرز تفکر انسان و آنچه که به آن اشتغال ذهنی دارد تاثیرات زیادی بر سلامت روان و ذهن او می‌گذارد. خود مراقبتی ذهنی کارهایی را در بر می‌گیرد که ذهن شما را فعال نگه داشته و به آن انرژی می‌دهد مانند حل کردن جدول، بازی چیستان یا بازی‌های فکری و یادگیری انواع موضوعات تازه و جدید. ممکن است شما متوجه شوید که خواندن مجلات مورد علاقه‌تان یا دیدن فیلمی که به شما انگیزه می‌دهد ذهنتان را تقویت می‌کند. برای اینکه متوجه شوید آیا خود مراقبتی ذهنی دارید یا خیر بهتر است این سوالات را از خودتان بپرسید مثلاً اینکه فعالیت‌هایی که ذهنتان را تحریک کند انجام می‌دهید، کارهای پیشگیرانه‌ای انجام می‌دهید که سبب شود از لحاظ روانی سالم بمانید؟

خود مراقبتی معنوی

طبق تحقیقات و مطالعات سبک زندگی که بر اساس معنویت باشد بهترین و سالم‌ترین سبک زندگی است. مهم نیست که شما پیرو چه آیین و مذهبی هستید و چه دینی دارید همین که معنویت در زندگیتان جاری باشد تاثیرات خودش را نشان می‌دهد. بدون ارتباط عمیق با انرژی این جهان نمی‌توان روح سالمی را پرورش داد و به درک عمیقی از خود رسید. معنویت برای هر کسی می‌تواند متفاوت باشد برای برخی‌ها انجام تمرین‌های مدیتیشن یا دعا کردن و برای برخی دیگر رفتن به مراسم مذهبی. علاوه بر این کمک کردن به نیازمندان و گرفتن حس خوب از آنها، مطالعه متون و ادبیات معنوی و مذهبی، فکر کردن به نعمت‌ها و دارایی‌های خویش، اختصاص دادن زمان‌هایی برای عبادت و احساس ارزشمند و امیدواری به زندگی نمونه‌های دیگری از خود مراقبتی معنوی هستند.

خود مراقبتی عاطفی

اینکه شما بتوانید مهارت‌های موثری را برای مواجهه با احساسات نامطلوبی همچون خشم استرس و غم بیاموزید ی خود مراقبتی هستند. خود مراقبتی عاطفی می‌تواند کارهایی باشد که سبب می‌شود تا احساسات خودتان را به طور منظم شناخته و آنها را ارزیابی کنید و بتوانید به راحتی بیان کنید. هر انسانی هنگام مواجهه با طیف وسیعی از احساسات دوست دارد که آنها را بیان کند اما چنانچه فردی باشید که بخواهید همه چیز را در خودتان بریزید این کار به تدریج سلامت روانتان را تهدید می‌کند. موقع ارزیابی راهکارهای خود مراقبتی عاطفی موارد مهمی را باید در نظر بگیرید تا متوجه شوید آیا این نوع خود مراقبتی را دارید یا خیر مثل:

معاشرت با دیگران

برقراری ارتباط صمیمانه با خانواده و دوستان

افتخار کردن به خود

گریه کردن در مواقع ضروری

بیان کردن خشم و انتقادات به صورت سازنده

اختصاص دادن زمان برای دیدن کسانی که دوستشان داریم

 

تمرین‌های خود مراقبتی

 

برخی از تمرین‌های لازم برای خود مراقبتی شامل موارد زیر می‌شوند:

با سازماندهی از خود مراقبت کنید

مرتب بودن یکی از اولین قدم‌ها برای سالم زیستن است چرا که باعث می‌شود بدانید برای خود مراقبتی دقیقاً چه فعالیتی را باید انجام دهید. گاهی تغییرات کوچک می‌تواند زندگی را منظم‌تر کند مانند تهیه یک دفترچه یادداشت یا داشتن اپلیکیشن مدیریت کارها.

فقط روی انجام یک کار تمرکز کنید

قبلاً تصورها بر این بود که اگر کسی بتواند چندین کار را همزمان با یکدیگر انجام دهد یعنی خیلی انسان توانمندی است در حالی که اینگونه نیست. مطالعات نشان می‌دهد که انجام چند کار به صورت همزمان با یکدیگر امکان اشتباه را افزایش می‌دهد و زمان بیشتری هم می‌برد. شما وقتی یک کار را انجام می‌دهید تمام تمرکزتان باید بر روی آن کار باشد و پس از اتمام آن و استراحت به سراغ کار دیگر بروید. این یک راهکار عالی برای بهبود عملکرد شما است. به این نکته توجه کنید که انجام فوری و پشت سر هم کارها هم می‌تواند خسته کننده باشد.

احساساتتان را سرکوب نکنید

بخشی از خود مراقبتی مربوط به زیستن در زمان حال است. منظور از زندگی در زمان حال این نیست که شما احساسات خود را نادیده بگیرید بلکه شما زمان‌هایی را نیاز دارید که این احساسات نامطلوب را به عنوان آنچه که رخ داده بپذیرید.

توجه به تغذیه، خواب و تحرک

طبق مطالعات و تحقیقات توجه به اینکه شما چند ساعت در روز می‌خوابید و چقدر به تغذیه خودتان اهمیت می‌دهید و آیا ورزش به اندازه کافی دارید یا خیر، سلامت و طول عمر شما را تعیین می‌کند. متاسفانه هنوز تفکرها بر این است که خوردن یا خوابیدن و فعالیت داشتن نیازی به تمرکز ندارد در حالی که این امور بدیهی باید جدی گرفته شوند.

چیزی خلق کنید

اگر سرگرم کار خاصی هستید این امر می‌تواند فرصت مناسبی باشد تا استعدادهای خودتان را شکوفا کنید و آن چیزی را که می‌خواهید خلق کنید. شما می‌توانید طراحی کنید نقاشی بکشید یا عکس بگیرید. اگر هم دوست داشتید میتوانید در زمینه‌های مورد علاقه خود به کلاس بروید تا با افزایش مهارتتان ایده‌های بیشتری هم به ذهنتان برسد.

 

کلام پایانی

طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، خود مراقبتی عامل اصلی سلامت روان به شمار می‌رود و به همین دلیل یک روز را در سال به این اسم نامگذاری کردند. در مقاله امروز هم متوجه تاثیرات خود مراقبتی بر روان و جسمتان شده‌اید. اگر شما هم مدتی است تحت استرس یا فشارهای مختلف زندگی هستید و فکر می‌کنید که نمی‌توانید جنبه‌های مختلف خود مراقبتی را در زندگیتان به کار ببرید توصیه می‌شود که حتماً از یک مشاور یا روانشناس با تجربه کمک بگیرید. این را بدانید که مراجعه به روانشناس نوعی خود مراقبتی محسوب می‌شود.