بی‌سوادی عاطفی چیست؟

سواد عاطفی یعنی آنکه افراد بتوانند احساسات و عواطف خود را به درستی بشناسند و درک کنند. متاسفانه خیلی از افراد نمی‌توانند احساس خود را تشخیص دهند و تنها می‌گویند که حوصله هیچکس را ندارم یا اینکه خیلی حالم بد است. اینکه حال آنها به خاطر احساس خجالت یا حسادت یا حقارت و یا حتی ناشی از افسردگی است مبهم می‌باشد و نمی‌توانند بین احساسات ناخوشایند خود مرزی قائل شوند. برای آشنایی بیشتر با سواد عاطفی و بی‌سوادی عاطفی در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله” اختلال بی ثباتی عاطفی” را مطالعه کنید.

سواد عاطفی چیست؟

سواد عاطفی یعنی آنکه شما بتوانید احساسات و هیجانات خود را تشخیص داده و آن را بفهمید. در ابتدای رابطه عاطفی هیجانات فرد به دلیل ترشح هورمون‌ها متفاوت است و سطح دوپامین و نور اپینفرین بالا می‌رود و هیجانی شکل می‌گیرد که آن را عشق می‌نامند. برای مثال فرد بسیار دلتنگ محبوبش می‌شود و تمایل دارد همیشه در کنار او حضور داشته باشد این ویژگی آغازین رابطه عاطفی است. چنانچه دختر و پسر سواد عاطفی نداشته باشند نمی‌دانند که این هیجانات به علت مغز است اما این موارد بیشتر از ۶ الی ۹ ماه طول نمی‌کشد چرا که مغز به تدریج به حالت تعادل می‌رسد. این را بدانید که مغز قادر نیست هیجانات را برای مدت زمان طولانی نگه دارد و اگر شخصی اطلاعات لازم را نداشته باشد ممکن است فکر کند که این حالات دلیل دیگری دارد.

علاوه بر این کسی که سواد عاطفی دارد از حالات خودش آگاهی دارد یعنی می‌داند در لحظه اکنون چه احساسی دارد مثلاً دچار ترس شده است یا خشمگین است چگونه می‌تواند آن را کنترل نماید. چنین انسانی هنگامی که خشمگین است میداند چه رفتاری از خودش باید نشان دهد و چگونه باید آن را مدیریت کند.

سواد عاطفی احساس همدلی را هم در بر می‌گیرد و اینکه چگونه حتی بتوانید احساسات و عواطف را در دیگران تشخیص دهید و با آنها برخورد کنید. برای داشتن یک سواد عاطفی باید با احساسات خود ارتباط مستقیم داشته باشید چیزی که در جامعه آموزش ندیدیم. متاسفانه هنوز خیلی از افراد از اینکه احساسات خود را بیان کنند دچار شرم و خجالت می‌شوند و یا حتی آن را سرکوب می‌کنند. در حالی که کار درستی این است که احساسات را از دوران کودکی بشناسیم و یاد بگیریم که چگونه آنها را کنترل کنیم.

ضرورت سواد عاطفی

سواد عاطفی باعث می‌شود که احساسات و عواطف را به شکل درستی و به نفع شرایط خودتان استفاده کنید. طبق تحقیقات و مطالعات روانشناسی سواد عاطفی می‌تواند احساس رضایت شخصی و شادمانی را در شما افزایش دهد و هر کسی که بتواند احساسات خود را به راحتی شناسایی و ابراز کند عزت نفس بالاتری هم خواهد داشت. اگر کسی بتواند با دیگران همدلی کند در شرایط اقتصادی و اجتماعی و کاری‌اش موفق‌تر می‌شود و در برابر نیازهای اطرافیان احساس مسئولیت بیشتری هم دارد. بدون داشتن این مهارت مهم در انجام کارهای تیمی و گروهی به مشکلات جدی برمی‌خورید چرا که همین سواد عاطفی می‌تواند همکاری و روابط دوستی شما را در جامعه تسهیل کند. با افزایش صمیمیت عاطفی شما متوجه می‌شوید که در کنار هر مهارت دیگری مهارت‌های عاطفی هم اهمیت زیادی دارند و می‌توانند برای شما در حیطه‌های خانوادگی و اجتماعی موفقیت داشته باشند.

بی‌سوادی عاطفی چیست؟

افراد هنگامی که دچار غمگینی ناراحتی و بی‌حصلگی می‌شوند گاهی نمی‌توانند حالات خود را توصیف کنند و فقط می‌گویند حالم بده یا اعصابم خیلی خورد شده است. اینکه دلیل این حالات آنها به خاطر شرم و خجالت است یا حسادت، تنفر، گناه، شرمندگی و حقارت معلوم نیست. به این اصطلاح در علم روانشناسی بی سوادی یا کوری عاطفی می‌گویند به این علت که نمی‌توانند بین احساسات منفی خود مرزی قائل شوند و یا آن را به خوبی مشاهده کنند. برخی از افراد دچار بی‌سوادی عاطفی هم برای احساسات درونی خود نمی‌توانند کلمه‌ای مناسب بیابند. افراد نیاز دارند که بدانند شما چرا از دستشان ناراحت هستید یا چرا جواب پیام‌هایشان را نمی‌دهید و…

برخی از افراد ممکن است به دلایل خانوادگی تاکنون بستر مناسبی برای دیدن روابط عاطفی نداشتند یعنی یاد نگرفتند که چگونه عواطف خود را ابراز کنند. فرد لازم است توسط دیده‌ها و شنیده‌های خود سواد عاطفی پیدا کند و از این راه آنها را بشناسد و بر آن مسلط باشد. هنگامی که کسی در تعامل با دیگران بتواند احساساتش را تشخیص دهد یعنی دچار بلوغ عاطفی است. چنین فردی می‌تواند احساسات خود و دیگران را بشناسد و این همان هوش هیجانی است که در برقراری روابط بسیار الزامی است.

چرا سواد عاطفی پایینی داریم؟

بسیاری از افراد به دلیل آسیب‌هایی که به علت بروز احساسات خوردند راه عواطف و هیجانات را بر خود بستند و اجازه ابراز آنها را نمی‌دهند. بهتر است بدانید که شما با هوشیاری عاطفی و قبول احساسات و بیان آنها قدرت شخصی‌تان بیشتر می‌شود و می‌دانید که چگونه احساسات خود را مدیریت کنید و یا دیگران را تحت تاثیر قرار دهید. بسیاری از اوقات با نداشتن شواد عاطفی ممکن است اشتباهات زیادی مرتکب شوید که دردسر برایتان ایجاد کند. مثلاً کسی که احساسات منفی خود را نمی‌شناسد و نمی‌تواند آن را به راحتی بیان کند احتمال دارد دست به اعمال خشونت آمیز بزند که مواردی همچون وقوع جرم و اعمالی به دور از منطق را به همراه داشته باشد. این خطاها می‌تواند از هر انسان حتی با موقعیت اجتماعی بالا و تحصیلات عالی هم سر بزند و ربطی به جایگاه آنها ندارد. بسیاری از افراد به دلیل خشم، ترس یا حسادت اعمالی را مرتکب می‌شوند که تا سال‌ها درگیرش می‌شوند.

سواد عاطفی در مردان

خیلی از مردها هنگامی که می خواهند احساسات خود را ابراز کنند معذب می‌شوند و تصور می‌کنند که با این کار مردانگی خودشان را زیر سوال بردند در حالی که اینگونه نیست. با آموزش سواد عاطفی فرد می‌تواند بر زندگی و روابط خود کنترل بیشتری داشته باشد. برخی‌ها فکر می‌کنند اگر احساسات خود را نشان دهند یعنی خودشان را زیر سوال بردند و فردی ضعیف در نظر همه دیده می‌شوند. اما سواد عاطفی به معنی رها کردن یکباره احساسات نیست بلکه ابراز و مدیریت آنها به گونه‌ای است که خوشنودی و اعتماد به نفس را برای فرد به همراه بیاورد.

چگونه سواد عاطفی را تقویت کنیم؟

سواد عاطفی دارای ۵ مرحله است که با استفاده از آنها می‌توانید سواد عاطفی را بیاموزید و آن را افزایش دهید.

مرحله اول شناخت احساسات

آیا احساسات خود را می‌توانید بشناسید؟. این مرحله در افزایش سواد عاطفی بسیار موثر است. بسیاری از انسان‌ها نمی‌توانند احساسات عشق غرور یا شرم خود را بشناسند و تعریف کنند. اگر از آنها بخواهید که به احساسات خود نمره دهند و آنها را بر اساس شدید قوی یا متوسط تقسیم بندی کنند قادر به انجام آن نیستند.

مرحله دوم همدلی با دیگران

اینکه بتوانید احساسات دیگران را متوجه شوید و به انگیزه و عواطف آنها آگاهی پیدا کنید بسیار اهمیت دارد و نشان از همدلی شما دارد. اینکه بتوانید خودتان را جای دیگران بگذارید و موقعیت آنها را درک کنید با همدلی کردن امکان‌پذیر می‌شود. خیلی از ما به صورت ناخودآگاه متوجه احساس دیگران می‌شویم اما اینکه بتوانیم آنها را درک کنیم و به زبان بیاوریم یعنی سواد عاطفی داریم.

مرحله سوم مدیریت بر عواطف خود

اینکه شما بتوانید و عواطف و هیجانات خود مسلط شوید و بدانید چه زمان‌هایی باید آن را بیان کنید و چه وقتی این کار را انجام ندهید یا ابراز آن بر مخاطبتان چه تاثیری می‌گذارد از نشانه‌های سواد عاطفی است. شما باید بتوانید احساسات مثبت خود مانند عشق، امید و محبت را بیان کنید و احساسات منفی خود هم مانند ناامیدی یا ترس یا گناه را به شکلی ابراز کنید که سازنده باشد و به نتایج مورد نظر برسید.

مرحله چهارم تصحیح خطاهای عاطفی

شما باید بتوانید در مقابل اشتباهاتتان عذرخواهی کنید و رفتارتان را جبران نمایید. انسان‌ها ممکن است بنا به دلایلی دچار خطاهای عاطفی شوند و احساسات دیگران را خدشه‌دار کرده باشند اما باید بتوانید مسئولیتش را بپذیرید و شجاعانه عذرخواهی کنید. ولی چنانچه رفتارهای خود را بازبینی نکنید همیشه آن خطاها تکرار می‌شوند و شما را به دردسر می‌اندازند.

مرحله پنجم تبادل عاطفی

هنگامی که مهارت‌های قبلی را انجام دهید یعنی به سطحی از سواد عاطفی رسیده‌اید و به مهارتی دست پیدا می‌کنید که تبادل عاطفی دارد و می‌توانید عواطف دیگران را درک کنید و روی آنها تاثیر بگذارید.

کلام پایانی

بهتر است بدانید که خیلی از مشکلات و چالش‌هایی که افراد در روابط عاطفی خود تجربه می‌کنند و یا حتی دچار سردی می‌شوند به دلیل عدم سواد عاطفی است. عدم آموزش مهارت‌های ارتباطی و بروز احساسات مثبت و منفی می‌تواند یک رابطه را دچار چالش‌های جدی بکند و آن را به سمت جدایی بکشاند. اگر شما هم در روابط عاطفی خود به مشکلات جدی برمی‌خورید و نمی‌دانید که چگونه احساسات شریکتان را بفهمید یا آن را ابراز کنید توصیه می‌شود که از درمانگرهای بالینی کمک بگیرید.