خواب یکی از اساسی‌ترین نیازهای انسان برای زندگی است. اگر خواب انسان درگیر مشکلاتی همچون یا کم خوابی و بی‌خوابی شود زندگی روزمره او مختل شده و نمی‌تواند تا پایان شب خواب راحتی داشته باشد. اگر شما هم دچار مشکل بی‌خوابی هستید برای آشنایی با دلایل آن و درمان این اختلال ادامه مقاله را دنبال کنید.
اختلال خواب چیست؟
اختلالات خواب نوعی بیماری است که فرد نمی‌تواند به طور منظم به خواب برود. این اختلال روز به روز در حال گسترش در دنیا است و افراد زیادی را درگیر کرده است. معمولاً افرادی در رده سنی ۲۰ تا ۶۰ سال درگیر این اختلال می‌شوند. برخی از افراد دلیل مشکلات خواب را مربوط به فشارهای زندگی روزانه یا استرس می‌دانند. با توجه به نوع اختلال خواب برخی‌ها احتمال دارد در به خواب رفتن مسئله پیدا کنند یا در طول روز احساس کسلی و خستگی زیادی کنند. کمبود خواب مسلماً بر سلامت جسم و روان ، تمرکز و خلق و خو تاثیر زیادی می‌گذارد.
بی‌خوابی
بی‌خوابی رایج‌ترین اختلال خواب به شمار می‌رود که می‌تواند سبب مسائلی چون به سختی خوابیدن یا بسیار زود بیدار شدن و ناتوانی در به خواب رفتن دوباره را شامل شود. افرادی که درگیر بی‌خوابی هستند در طول روز خیلی احساس خستگی و بی‌حصلگی می‌کنند و آن انرژی را که باید برای انجام کارها داشته باشند ندارند. بی‌خوابی می‌تواند به صورت بلند مدت یا کوتاه مدت بوده و چند روز یا حتی چندین هفته هم به طول بیانجامد. مهمترین نشانه‌های بی‌خوابی شامل:
مشکل در به خواب رفتن
بیدار شدن مدام در حین شب
احساس کسلی یا خستگی یا خواب آلودگی در طول روز
ناتوانی در تمرکز
تحریک پذیری و افسردگی
ایجاد اختلالاتی در عملکرد روزانه یا شغل و تحصیل
نگرانی برای خواب
مشکلاتی در حین رانندگی
بالا رفتن اشتباهات به دلیل خواب آلودگی
اختلالات سلامت روانی همچون استرس و افسردگی یا مصرف مواد
دلایل بی‌خوابی چیست؟
مهمترین دلایل بی‌خوابی شامل موارد زیر می‌شود:
استرس: یکی از مهمترین عواملی که در بی‌خوابی نقش دارد سطح بالای استرس و ناتوانی در کنترل آن است. معمولاً نگرانی‌هایی که افراد در مدرسه ، کار ، سلامتی ، مسائل مالی یا خانواده پیدا می‌کنند مدت‌ها ذهن و فکرشان را مشغول می‌کند سبب می‌شود که نتوانند به راحتی به خواب بروند. برخی اوقات هم حوادث ترومای همچون طلاق ، فوت عزیزی ، ورشکستگی یا اخراج از کار می‌تواند عامل بی‌خوابی شود.
سفر یا برنامه کاری ، خی اوقات تغییراتی در ریتم شبانه روزی بدن و ساعت خواب می‌تواند عامل بی‌خوابی باشد. همچنین در برخی سفرهای کاری که افراد مجبور هستند شیفت باشند ا مدتی اختلالاتی در خواب به وجود می‌آید.
مصرف مواد غذایی سنگین قبل از خواب: قبل از خواب توصیه می‌شود که میان وعده‌های بک مصرف کنید تا راحت‌تر به خواب بروید.
کاهش برخی ویتامین‌ها: ویتامین سی، دی، ای و ب ۶ یا ب ۵ اگر در بدن کم باشد سبب بی‌خوابی می‌شود.
برخی بیماری‌ها و اختلالات جسمی یا روانی: برخی از بیماری‌ها همچون سرطان ، دیابت ، بیماری‌های قلبی ، پارکینسون ، رفلاکس از معده ، یا دردهای مزمن می‌تواند عامل اختلالات در خواب شود.
تغییرات سنی ، با بالا رفتن سن خواب انسان کمتر می‌شود و این امر کاملاً طبیعی است. مخصوصاً سالمندان به دلیل داروهای متعددی که مصرف می‌کنند و عوارض ناشی از آن بیشتر دچار بدخوابی می‌شوند.
مصرف کافئین یا الکل و نیکوتین قبل از خواب: این نوع مواد محرک سبب اختلالاتی همچون اختلال خواب می‌شود که رایج‌ترین عامل بی‌خوابی جوان‌ها و نوجوان‌ها است.
افسردگی: عامل دیگر بی‌خوابی می‌تواند مربوط به اختلالات روانی همچون افسردگی باشد که تا درمان نشود این گونه اختلال خواب همچنان با فرد می‌ماند.
شب ادراری: خوابی یا شب ادراری می‌تواند به علت برخی عوارض جانبی داروهای همچون کلوزاپین یا ریسپریدون باشد.
حملات پانیک: کسانی که معمولاً سابقه حملات عصبی یا پنیک را دارند به راحتی نمی‌توانند بخوابند و دچار اختلال بی‌خوابی می‌شوند.
بی‌خوابی چه عوارضی دارد؟
بی‌خوابی می‌تواند باعث خواب آلودگی، کاهش هوشیاری و خستگی بیش از حد در طول روز شده و تمرکز توجه را از فرد بگیرد. همچنین این افراد به تدریج دچار مشکلاتی در حافظه می‌شوند و این مسئله می‌تواند برای دانش آموزان یا دانشجویان مشکلاتی ایجاد کند. علاوه بر این اختلالات خلقی همچون اضطراب ، افسردگی ، تحریک پذیری یا نوسانات خلقی همچنین بیماری‌های جسمانی مانند دیابت ، بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا از عوارض بی‌خوابی هستند. بی‌خوابی همچنین می‌تواند به تدریج سیستم ایمنی بدن انسان را تضعیف کند و در کار ، فراغت و روابط اجتماعی و کیفیت زندگی او تاثیرات ناخوشایندی بگذارد.
درمان بی‌خوابی
مهمترین راه‌های درمان بی‌خوابی شامل موارد زیر است.
تغییر سبک زندگی
برای درمان بی‌خوابی توصیه می‌شود که عادت‌های اشتباه خود را کنار بگذارید و ساعات خواب را منظم کنید ، از مواد کافئین‌دار قبل از خواب اجتناب کنید ، ورزش منظم را در برنامه خود داشته باشید ، ریلکسیشن و آرامسازی قبل از خواب داشته باشید و از فعالیت‌های پرتحرک بپرهیزید. همچنین شما باید سعی کنید که حتی در روزهای تعطیلی هم ساعت خواب خود را به هم نزنید از نگاه کردن به گوشی یا لپ‌تاپ هم قبل از خواب خودداری کنید.
دارودرمانی
اگر بی‌خوابی عامل خستگی یا خواب آلودگی در طول روز شده است احتمال دارد که روانپزشک یا پزشک قرص‌هایی همچون گلوریا یا کلردیازپوکساید و یا فلوکستین را برای شما تجویز کند. آلپرازولام هم برای درمان بی‌خوابی در کوتاه مدت تجویز می‌گردد اما در بلند مدت می‌تواند سبب اعتیاد یا وابستگی شدید شود و به همین دلیل برای هر فردی مناسب نیست. توصیه می‌شود که هرگز بدون تجویز روانپزشک از داروهای بی‌خوابی استفاده نکنید به این دلیل که می‌تواند عوارض نامطلوبی برای شما داشته باشد.
درمان شناختی رفتاری
درمان‌های شناختی رفتاری می‌توانند باعث شود که مراجع افکار یا احساسات منفی سبب بی‌خوابی می‌شود را شناسایی کرده و بتواند آنها را مدیریت کند. همچنین درمان‌های رفتاری سبب می‌شود که فرد بتواند عادت‌ها و رفتارهای خود را تغییراتی داده و در خواب خود نظم ایجاد کند.
کلام پایانی
این را بدانید که یکی از آزاردهنده‌ترین اختلالات خواب مربوط به بی‌خوابی است که می‌تواند مشکلاتی در زندگی روزمره ایجاد کند. اگر شما هم درگیر این اختلال هستید بهتر است به دنبال راهکاری برای آن باشید و از یک روانشناس بالینی در این زمینه کمک بگیرید.
