تحلیل رفتـار متـقابل
آیا هرگز از خود چنین سئوالاتی را پرسیده اید :
– چرا در بیشتر مراحل زندگی شکست می خورم ، احساس یأس می کنم و دلیلی برایش نمی یابم ؟
– چرا با تمام تلاش هایی که می کنم به اهداف خود نمی رسم ؟
– چرا رفتار همسرم با اقوام و یا دوستان و یا جامعه و یا با من بد است ؟
– چرا در ارتباط برقرارکردن با فرزندم مشکل دارم ؟
– چرا من در روابطم با رییس یا همکارم احساس خوشایندی ندارم ؟
– چرا در تحصیلات ، شغل ، زناشویی و روابط اجتماعی احساس موفق بودن نمی کنم ؟
با توجه به شیوه زندگیتان آیا از جایگاه و موقعیت خود در زندگی رضایت دارید ؟ اگر رضایت ندارید ، چه چیز را میل دارید تغییر دهید؟
آیا می دانید چگونه می توان عادت ها و رفتارهای غلط و نامطلوب خود را تغییر دهید ؟
درباره خود چگونه احساس می کنید ؟ احساس بازنده . . . . . . . . . . . . . . یا کاملا موفق
درباره روابط خود با دیگران چه احساسی دارید ؟ احساس بازنده . . . . . . . . یا کاملا موفق
عصر حاضر دوران روابط پیچیده انسانی است که در آن تمام پدیده های مربوط به کنش ها و واکنش ها در مسیر فشارزای خاص خود در جریان است . این روابط پرپیچ و خم و درهم آمیخته اگر در روندهای علمی خود قرار نگیرد مشکلات بسیاری بوجود می آورند که نه تنها این مشکلات اثرات مخربی بر خود شخص دارد بلکه اثرات مهلکی بر سازمان ها ، نهادها ، خانواده ها ، مدارس و موسسات خواهد داشت . تحلیل رفتار متقابل نظریه ای در روانشناسی است که با استفاده از آن می توان گام های موثری در شناخت و درمان شخصی و رشد روحی روانی برداشت .
تحلیل رفتار متقابل به زبانی ساده و رسا قادر است شما را در رسیدن به شرایط رضایتمند و احساس مطلوب یاری رساند . این علم بخش های مختلف وجود انسان را که شامل حالات نفسانی شخصیت “والد” ، “بالغ” و “کودک” است را شناسایی و نشان می دهد که اولا کدام یک از این حالات نفسانی ، کنترل شخصیت فرد را به عهده دارد ، ثانیا قادر است بخش های حالات نفسانی شخصیت فرد مقابل را شناسایی کند( فرد مقابل می تواند فرزند ، همسر ، پدر یا مادر ، دانش آموز ، مدیر و حتی یکی از کارکنان سازمان ها و ادارات باشد).ثالثا واکنش مناسب در ارتباط با تظاهرات رفتاری این افراد را نشان دهد.
آیا می دانید که چگونه خاطرات و تجربیات کودکی جریانات دوران زندگی شما را در نوجوانی و جوانی و بزرگسالی تحت کنترل قرار می دهد ؟ بطور مثال تصمیم های”کودک” درون:
– دیگر هیچ وقت حرف نمی زنم چون در این خانه کسی به حرف هایم گوش نمی دهد .
– دیگر هیچ وقت راست نمی گویم چون همیشه بابت صداقتم تنبیه شده ام .
– دیگر هیچ وقت خودم را به خطر نمی اندازم و سعی می کنم همیشه سرم تو کار خودم باشد .
– دیگر ریسک نمی کنم چون هر بار که خودم را به خطر انداختم ؛ ضرر کردم .
– خودم را دوست ندارم .
– وقت تلف می کنم .
– برای ایده ها به دیگران وابسته ام .
– از دیگران بیم یا رنجش دارم .
– استعدادهای خود را بکار نمی برم .
– از آینده نگرانم .
– مردم از من دوری می کنند .
– از جنسیت خودم بدم میاد .
– به مسائل اجتماعی علاقه ای ندارم .
این “کودک” درون شماست که با توجه به تجربیات و خاطرات گذشته ، نمایشنامه زندگی تان را به سه صورت ( برنده و موفق ) ، ( بازنده ) و یا ( غیر برنده یا معمولی و پیش پا افتاده ) می نویسد .
طبق نظریه تحلیل رفتار متقابل دوازده عامل بازدارنده وجود دارد که باعث می شود افراد در تحصیل ؛ زندگی زناشویی شغلی ؛ روابط اجتماعی موفق عمل نکنند . تعدادی از آنها عبارتند از :
– موفق نشو
– هیچ کاری نکن
– تو نمی تونی
– فکر نکن
یکی دیگر از مباحث تحلیل رفتار متقابل بازی هاست . آیا هیچگاه در رابطه متقابلی بوده اید که شما و طرف مقابل هر دو به احساس بد برسید و پس از آن چیزهایی از این قبیل به خودتان بگویید :
– چرا این ناراحتی ها دائم برای من اتفاق می افتد ؟
– خدایا چرا دوباره این اتفاق افتاد؟
– من فکر کردم او با دیگران فرق دارد ، ولی . . .
اگر چنین رفتار متقابلی داشته اید ، به احتمال زیاد شما درگیر نوعی رفتار شده اید که به زبان تحلیل رفتار متقابل بازی ها نامیده می شود که برخی از این بازیها شامل:
– حالا گیرت آوردم فلان فلان شده
– ببین مجبورم کردی چه کار کنم
– اگر واسه خاطر تو نبود
– لطفا به من یک اردنگی بزن
– یک کاری برای من بکن
– بدهکار و طلبکار
– یالا تو اون باهم دعوا کنین
– سرزنش
– بیچاره من بدبخت
بازی ها اسباب تفریح و سرگرمی نیستند . پس چرا ما دست به بازی های روانی می زنیم ؟
چون در دوران اولیه کودکی برای آنکه بتوانیم آنچه را که از محیط اطراف می خواهیم به دست آوریم . زیرا ما در بازی های روانی از روش های پوسیده و کهنه شده خودمان که از زندگی گذشته خود داریم استفاده می کنیم ولی در زندگی بزرگسالی ، ما چاره های موثرتر و بهتری در دست داریم .
در گروه تحلبل رفتار متقلبل چه تجاربی می توانید بیاموزید؟
رهبر گروه به شما اجازه می دهد فکر کنید ، احساس کنید و هر آنچه دوست دارید بگویید . شما اجازه ندارید هیچ کس را بزنید یا چیزی را خراب کنید ولی می توانید تمایل به انجام دادن چنین کارهایی را احساس کنید و آن را بیان کنید .شما می توانید با خود وارد یک قرارداد شوید ، یک توافق مشخص بین شما و رهبر گروه در مورد اهداف شما . این قرارداد برای رهبر گروه مشخص می کند که چه چیزهایی برای شما اهمیت دارد .
همان طور که شما روی قرارداد خود کار می کنید ، او در مراحل مشخصی از تحلیل رفتار متقابل شما را همراهی خواهد کرد و به شما کمک می کند تا ببینید کدام بخش از حالات نفسانی شما برایتان تصمیم گیری می کند .
اگر به خود اجازه دهید ، در مورد خودتان چیزهای زیادی خواهید آموخت . شما می آموزید که با خود آن طور که خود می خواهید و دوست دارید رفتار کنید ، نه مطابق روش دیگران ، بلکه همان طور که خود می خواهید . رهبر گروه به شما کمک می کند تا بالغ خود را قوی کنید ، مخصوصا اگر “کودک” درون شما مانع و مزاحم زندگی شما باشد .
در گروه تحلیل رفتار متقابل می توانید ببینید که “والد” درونتان چطور با “کودک ” درون شما رفتار می کند . ممکن است دریابید که”والد ” درون شما هیچ گاه به شما اجازه نداده است متفاوت از آنچه هستید باشید . رهبر گروه به شما پیشنهاد خواهد کرد که وفاداری و صداقت خود را از بخش “والد” به بخش”بالغ ” منتقل کنید تا قادر باشید در مورد زندگی خود تصمیمات بهتری اتخاذ کنید.
همچنین در گروه ، شما می توانید بازی های روانی و نوع تمبرهایی ( احساسات بد و آزار دهنده ) که جمع می کنید را شناسایی کنید. ممکن است کشف کنید که”کودک” درون شما می خواهد دیگران را مسئول احساسات خوب و بد شما قلمداد کند. خواهید دید “کودک” شما در زندگی چه وضعیتی را برگزیده است و چه تصمیماتی گرفته است . همچنین خواهید آموخت “کودک” شما چه نقشه ای در مورد زندگیتان طرح کرده است .
اگر تصمیماتی که در نمایشنامه زندگی شما موثر بوده اند تصمیمات سالمی نباشد لازم است تصمیمات مجددی را با آگاهی کامل “بالغ” اتخاذ کنید . در گذشته شاید احساس می کردید بهترین راه برای بقا ، خشنود کردن “کودک” درون والدینتان باشد ولی اکنون ممکن است با توجه به آگاهی های کسب کرده بخواهید تصمیم بگیرید که قبل از همه ، خود را خشنود سازید و به عنوان یک فرد موفق زندگی کنید .
بعد از اینکه تمام بازی ها را کنار گذاشتید و پیش نویس زندگی خود را تغییر دادید آن وقت چه تفاقی می افتد؟
این زمانی است که به روش خودتان و نه به روشی که آموخته اید به دنیا نگاه کنید ، از این پس شما آزاد خواهید بود آن طور که می خواهید احساس کنید ، نه آن طور که احکام “والد” برای شما تعیین می کند . دیگر احساسات بد و آزار دهنده ی خود را دور خواهید انداخت و احساسات خوب را جایگزین آن خواهید کرد . شما بیشتر به خودتان احترام خواهید گذاشت و در اینکه دیگران شما را دوست بدارند ، احساس امنیت بیشتری خواهید کرد . در این مرحله است که دوست دارید نه فقط در گروه تحلیل رفتار متقابل ، بلکه در هر کجا که هستید ، نوازش های مثبت بگیرید. هرگاه شروع کنید که در مورد خود احساس خوبی داشته باشید ، جلوی تحقیر خود را می گیرید ، به خود فرصت خواهید داد تصمیمات بهتری بگیرید . با تمرین کردن ، می توانید آن طور که دوست دارید بشوید .
مرکز مشاوره گروه همراه سعادت آباد
