گاهی اوقات بسیاری از ما اعتماد به نفس را با واژه ی دیگری که معنای چندان مثبت و خوشایندی ندارد اشتباه میگیریم. آن واژه غرور و منیت است. بسیاری از ما هنگامی که این جمله ها: “رویاهای خود را هرگز محدود نکن” یا “میتوانی همیشه و در همه حال اعتماد به نفس داشته باشی” و … را میشنویم صدای کوچکی در سرمان میگوید (خوب نیست زیاد از خودت مطمئن باشی بهتر است کمی متواضع و فروتن باشی).
اعتماد به نفس یا خودباوری هرگز با غرور یا منیت و خودبزرگ بینی یکی نیست. اعتماد به نفس به این معناست که خودتان را باور کنید. غرور و منیت آن است که بخوهید به دیگران اثبات کنید از آنان برتر و بهترید.
عوامل کاهش اعتماد به نفس
اگر شما نیز چنین افکار و احساساتی دارید بی گمان با یک نوع سیستم فکری و نظام ارزشی بزرگ شده اید که تا حد بسیار زیادی قابلیت احساس اعتماد به نفس را در شما پایین آورده است.
- آیا والدینتان هرگز شما را به دلیل بلند پروازی ها یا آرزوها یا رویاهایتان تحقیر یا حتی تنبیه کرده اند؟
- آیا شما در کودکی به طرزی ناخوداگاه این پیام را به صورت کلامی یا غیر کلامی نگرفته اید که اگر زیادی خودتان را قبول داشته باشید دیگران شما را دوست نخواهند داشت ؟
- آیا به شما چنین آموزش داده بودند که موفقیت ها و دست یابی های شما احساس بدی به دیگران می دهد یا آنها را ناراحت و حسود میکند؟
- آیا ناخوداگاه یاد گرفته بودید که خود را "دست کم" بگیرید ؟
چنانچه حتی به یکی از سوالات بالا پاسخ مثبت دهید این احتمال وجود دارد که به راحتی نتوانید خودتان را دوست داشته باشید و برای خودتان ارزش و احترام قائل باشید. بسیار مهم است که تفاوت میان غرور و منیت و نیز اعتماد به نفس خود باوری و ابراز وجود را درک کنید.
تفاوت عزت نفس و خود بزرگ بینی چیست؟
میان عزت نفس و خود بزرگ بینی مرز باریکی وجود دارد که فقط با همدلی تشخیص داده می شود. فرد خودبین، احساس می کند که برای داشتن حس برتری، باید همیشه خود را مطرح کند. در حالی که یک فرد با اعتماد به نفس، ارزش خود را بدون نیاز به اثبات آن می داند. خود بزرگ بینی یا منیت به کمبود عزت نفس اشاره دارد؛ زیرا فرد نسبت به دیگران، احساس خطر می كند و معتقد است كه باید از خود دفاع نماید. افراد دارای اعتماد به نفس، چیزی برای نشان دادن ندارند؛ زیرا ارزش خود را به خوبی می دانند.
نکته
شخص خودبین، غالباً درمورد توانایی ها یا شخصیت خود، مبالغه می کند. افراد دارای اعتماد به نفس رویکردی خنثی دارند و نسبت به سایرین، نه برتری دارند و نه عقده حقارت.
در ادامه، چندین تفاوت دیگر را در این دو گروه بررسی خواهیم کرد؛ بنابراین می توانید ویژگی های ذکر شده را در خود و دیگران بهتر تشخیص دهید.
تفاوت احساس امنیت در افراد با اعتماد به نفس و مغرور
افراد مغرور در ازای کمبود آرامش و اعتماد به نفس درونی خود، نیاز به تلاش مضاعف دارند. اما، افراد با اعتماد به نفس، در انجام هر کاری که به ذهنشان می رسد، احساس توانمندی می کنند. افراد با اعتماد به نفس، نه تنها دیگران را تهدیدی برای خود نمی دانند، بلکه از قدرت خود، به نفع دیگران استفاده می کنند.
افراد خودبین، احساس می کنند که باید بر دیگران مسلط شوند؛ زیرا در توانایی های خود شک دارند. علم ثابت می کند که افراد خودبین، بیشتر از افراد با اعتماد به نفس، احساس شرمساری دارند، بنابراین شاید آنها باید با تسلط بر دیگران، بر احساسات خود سرپوش بگذارند.
انواع غرور در روانشناسی
محققان، از مردم خواستند کلماتی مرتبط با غرور، در گروه متمایز، بیابند. افراد، ویژگی های مثبت غرور را با کلماتی مانند موفقیت و اعتماد به نفس پیوند دادند. و آنها صفات منفی غرور را با کلماتی مانند خود بزرگ بینی و خود برتر بینی مرتبط دانستند.
روانشناسان معتقدند که غرور، می تواند به دو دسته تقسیم گردد:
- غرور آتنیک (صحیح)
- غرور هوبریستیک (اهانت آمیز)
با مطالعه افرادی از هر دو دسته، محققان دریافتند که مثلا، کسانی که غرور آتنیک دارند، از خصوصیات جذاب و مثبت بیشتری مانند برون گرایی، موافقت پذیری، عزت نفس واقعی و وظیفه شناسی برخوردارند. به عبارت دیگر، آن ها توانایی بهتری در همدلی و سازگاری با گروه دارند.
افراد دارای غرور هوبرتیستیک، خودشیفتگی و شرمساری بیشتری نشان دادند. این صفات می تواند به این معنی باشد، که فرد اعتماد به نفس ندارد، بنابراین باید به نوعی ناامنی های خود را جبران کند. معمولاً این امر، با نادیده گرفتن احساسات دیگران یا خودنمایی برای تحسین شدن همراه است.
محققان معتقدند مردم در ابتدا، برای رسیدن به جایگاه اجتماعی و مقبولیت در یک گروه، از خود غرور یا اعتماد به نفس نشان می دادند. از برخی جهات، این کار بقای آنها را تضمین می کرد؛ زیرا گروه، برای مهارت های خاص به آنها وابسته بود. غرور، به انسان های اولیه انگیزه می داد تا به نفع گروه عمل کرده و احتمال زنده ماندنشان را افزایش دهند. به علاوه، این امر به گروه نشان می داد که فرد، مستحق احترام و رفتار خوب است.
اما غرور منفی، از گروهی نشات می گیرد که نمی توانستند احترام را به روش قبلی بدست آورند. از آنجا که آنها صفات خاصی که مورد توجه گروه باشد را نداشتند، مجبور بودند راه های دیگری برای ادعای سلطه کشف کنند.
افراد مغرور به فکر دیگران نیستند
یک مطالعه روانشناختی نشان داد هنگامی که والدین دائما به «خاص» بودن کودک اشاره می کنند، سبب افزایش رفتار خودشیفتگی در او می شوند. به گفته محققان، والدینی که بیش از حد برای فرزندان خود ارزش قائلند، در معرض خطر پرورش انسان هایی خودبین و خودخواه قرار می گیرند. این کار، سبب تربیت کودکانی می شود، که کمتر به فکر دیگران بوده و بیشتر به خود فکر می کنند، که در نهایت باعث تقویت خودبینی می شود.
این مطالعه نشان داد که کودکانی با صفات مطلوبتر، والدینی دارند که به آنها می گویند به خوبی دیگران هستند، اما از آنها بهتر نیستند. این والدین بیشتر تمایل داشتند به جای تعریف و تمجید از فرزندان خود، بر عشق و پذیرش تمرکز کنند.
در اعتماد به نفس آرامش و در غرور ترس نهفته است
افراد مغرور، در ترس زندگی می کنند؛ زیرا احساس می کنند که به محافظت از منافع شکننده خود نیاز دارند. کسانی که اعتماد به نفس دارند، مجبور نیستند از خود دفاع کنند؛ زیرا احساس امنیت داشته و دیگران را به عنوان الگوی خود می بینند. افراد با اعتماد به نفس، خویشتن داری بهتری از خود نشان می دهند و بنابراین نیازی به کنترل دیگران ندارند. افراد مغرور مجبورند بر دیگران مسلط شوند؛ زیرا فاقد کنترل درونی و خرد هستند.
نگرش نسبت به موفقیت در غرور مثبت و منفی
افرادی که غرور مثبت و موفقیت گرا دارند، تعامل بیشتری در زندگی نشان می دهند. آنها همچنین سخت کوشی را عامل مهمی در موفقیت خود قلمداد می کنند، در حالی که افراد دارای غرور هوبریستیک، معتقدند موفقیت، ناشی از یک شانس بزرگ است. بنابراین، تمایل دارند به جای تلاش برای موفقیت، به دنبال راه های آسان تری برای رسیدن به مدارج بالا باشند.
تفاوت افراد خودبزرگ بین و با عزت نفس در گروه
افراد با اعتماد به نفس، تمایل دارند ویژگی های مطلوب تری داشته باشند، به این معنی که آنها در یک تیم، بهتر عمل می کنند. افراد مغرور، معتقدند که می توانند همه کارها را بهتر از دیگران انجام دهند، و به کمک کسی نیاز ندارند. این افراد، تمام اعتبار کار را برای خود می خواهند، حتی اگر دیگران تلاش بیشتری کرده باشند. با این وجود، افراد با اعتماد به نفس، تلاش های تیم خود را تشخیص داده و متناسب با آن، تیم را تشویق می کنند.
خودشناسی در افراد با اعتماد به نفس و خودبین
افراد با اعتماد به نفس، عزت نفسی واقعی دارند؛ که از صرف وقت زیاد برای درون نگری و تجزیه و تحلیل خود نشات می گیرد. افراد مغرور، معتقدند که همه چیز را از قبل می دانند و ذهنیت بسته ای نسبت به دانش های جدید دارند. آنها هر چقدر هم که وانمود کنند، باز هم نمی دانند و بنابراین باید به طور مداوم از خود دفاع نمایند. به نظر نمی رسد که علاقه خاصی به شناختن نقاط ضعف خود داشته باشند؛ زیرا به وجود چنین نقاط ضعفی اعتقاد ندارند.
پذیرش انتقاد در افراد با عزت نفس و خود بزرگ بین
یکی از عوامل اصلی تمایز اعتماد به نفس و خودبینی، توانایی پذیرش انتقاد است. کسی که با انتقاد سایرین، حالت تدافعی گرفته یا عصبانی شود، احتمالاً اعتماد به نفس پایینی دارد. بنابراین، برای تلافی این موضوع، واکنش شدیدی نشان می دهند. کسانی که از عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستند، ذهنیت بازتری دارند و می خواهند بدانند که چگونه می توانند بهتر شوند.
تمایل به خود نمایی در افراد خود بزرگ بین
به نحوه رفتار افراد در یک گروه توجه کنید: آیا پر سر و صدا هستند، یا ساکت و مشغول؟ کسانی که با صدای بلندتری حرف می زنند و هرگز صحبت خود را قطع نمی کنند، معمولاً اعتماد به نفس کمتری دارند و برای برجسته شدن و ادعای تسلط، باید بیشتر از دیگران صحبت کرده و دائما خودنمایی کنند.
در مقابل، افرادی با اعتماد به نفس واقعی، نیازی به جلب توجه دیگران ندارند؛ زیرا با خود، احساس راحتی می کنند. آنها از مکالمه آرام لذت می برند و معمولاً بیشتر از صحبت کردن، گوش می دهند. افراد با اعتماد به نفس، مطمئن هستند که می توانند بدون زحمت، افراد دیگر را به خود جذب کنند. اما افراد مغرور برای جلب توجه، باید بر گروه مسلط شوند.
تفاوت غرور و اعتماد به نفس
آیا کسانی رامیشناسید که به نظرتان مشکل خودبزرگ بینی دارند؟ آنان که مدام عنوان یا اسم و رسم و موفقیت ها و دست یابی هایشان را به رخ شما میکشند.حتی هنگامی که از آنها چیزی نپرسیده اید. اینگونه افراد مدام لاف میزنند که چقدر پول در آورده اند یا چقدر اسباب اثاثیه ی نو و گران قیمت و … خریده اند.
هنگامی که دور و بر چنین افرادی هستید پیش خودتان فکر میکنید:”اینها فکر میکنند چه آش دهن سوزی هستند!” آیا اینگونه افراد براستی اعتماد به نفس دارند ؟ حالا می دانیم که نه هرگز! در واقع نه فقط اعتماد به نفس ندارند بلکه خود باورهایشان بسیار ضعیف و پایین است .
نکته
غرور و منیت و خود بزرگ بینی در واقع پوششی است برای پوشاندن و مخفی کردن اعتماد به نفس و خود باوری ضعیف. هنگامی که انسانها از درون احساس اجبار میکنند تا فوق العاده بودنشان را همه جا اعلام کنند، در واقع از درون احساس بی لیاقتی و بی کفایتی مینمایند.
هنگامی که پیوسته به این و آن میگویند که چقدر خوب و دلنشین هستند و به نفع خودشان تبلیغات میکنند در واقع سعی ندارند فقط شما را متقاعد کنند؛ بلکه میخواهند “والد” سختگیر و انتقاد گر درون خودشان را راضی کنند تا سرانجام رضایت دهد و قبول کند که این روزها “کسی” هستند. در واقع شاید بیش از هر کس سعی دارند خودشان را متقاعد کنند که حقیر نیستند.
