همه چيز درباره روانكاوی كوتاه مدت
هنگامی كه صحبت از روان‌درمانی مطرح می‌شود، رویكردهای فراوانی وجود دارند كه می‌توان به كمك آنها مشكلات شخصیتی و اختلالات رفتاری را درمان نمود. هر رویكرد ویژگی‌های خاص خود را دارد و برای درمان اختلال خاصی به كار می‌رود. روانكاوی كه معمولاً با اسم «فروید» تداعی می‌شود، یكی از رویكردهای روانشناسی است كه با تمركز بر ناخودآگاه و تعارضات پنهان‌شده در آن، به روش‌های گوناگون به حل تعارضات و مشكلات بیمار می‌پردازد. ولی از آن‌جایی كه درمان به شیوه روانكاوی نیاز به جلسات متعدد و طولانی‌مدت دارد، یكی از دانشمندان ایرانی به نام«حبیب دوانلو» سبك دیگری از روانكاوی را برای درمان پایه‌ریزی نمود كه كوتاه مدت‌تر، اثربخش‌تر و سازمان‌یافته‌تر از روانكاوی تحلیلی بود و نام آن را روان‌درمانی روان‌پویشی كوتاه‌مدت نهاد. از اینرو پس از ابداع این روش، روانكاوی كوتاه‌مدت به عنوان روشی كارآمدتر، در ایران رواج یافت كه دكتر«نیما قربانی» یكی از اساتیدی است كه درمان به این شیوه را آموزش می‌دهد. در این مقاله جزئیات بیشتری از روانكاوی كوتاه‌مدت ارائه خواهیم داد كه می‌تواند برایتان سودمند باشد. بنابراین مطالب خوب این مقاله را از دست ندهید و با ما همراه باشید!
روانكاوی چيست؟ تفاوت روانكاوی با روانشناسی
روانشناسی علم تحلیل رفتارهای انسان است كه از رویكردهای مختلفی از جمله؛ رویكرد شناختی، رویكرد رفتاری، رویكرد پدیدارشناختی، رویكرد زیست‌شناختی و روانكاوی بهره میبرد. هر رویكرد از دیدگاهی خاص رفتارها و اختلالات رفتاری و شخصیتی انسان را مورد بررسی قرار می‌دهد. از اینرو می‌توان گفت روانكاوی زیر شاخه‌ای از علم روانشناسی است كه بر اساس توجه به ضمیر ناخودآگاه و تعارضات پنهان‌شده در ناخودآگاه به تحلیل رفتار می‌پردازد و در جستجوی یافتن راه‌كارهایی برای حل تعارضات درونی، اختلالات شخصیتی و رفتاری است.
روانكاوی كوتاه‌مدت چيست؟
روانكاوی كوتاه‌مدت مبتنی بر اصول اصلی روانكاوی است اما با تفاوت‌های اندك است كه باعث شده جلسات آن كوتاه‌تر، كارآمدتر و اثربخش‌تر باشند. این روش درمانی بر احساسات و تجربیات بیمار در رابطه با احساس رنج و مكانیزم‌های دفاعی‌ای كه برای مقابله با رنج‌هایش به كار میبرد، استوار است و درمان ناظر به اینجا و اكنون است.
بیمار در طول جلسات درمان با عواطف و احساسات گوناگونی روبرو می‌شود و روانكاوی كوتاه‌مدت كه به آن روان‌پویشی فشرده نیز می‌گویند، واكنش‌های بیمار را در مقابل احساس رنج تنها از دیدگاه عصب‌شناسی مورد توجه قرار نمی‌دهد، بلكه از ادغام آن با زیست‌شناسی فیزیولوژی و روانكاوی به رویكردی می‌رسد كه نگاه دیگری به رنج ایجاد می‌كند و تفكر درمانگر را نسبت به مكانیزم‌های دفاعی بیمار تغییر می‌دهد.
روانكاوی کوتاه‌مدت برای درمان مشکلات عاطفی و روانی عمیق مانند افسردگی، اضطراب و طیف وسیعی از اختلالات شخصیت، اختلالات خلقی، اختلال شبه جسمی و اختلالات رفتاری مناسب است و به بهبود الگوهای رفتاری منجر می‌شود.
روانكاو كيست؟
روانکاو یک متخصص در حوزه روانشناسی یا روان‌پزشکی است که روانكاوی را اساس درمان بیماران خود قرار داده‌است. رویكرد روانكاوی بر این فرضیه استوار است كه آنچه از اختلال و بیماری در مراجع مشاهده می‌شود، بُعد ظاهری بیماری است كه ریشه در ناخودآگاه بیمار دارد و روانكاو سعی دارد ریشه این تعارضات را در گذشته و مخصوصاً دوران كودكی مراجع جستجو كرده و به او كمك كند تا با یادآوری آنها و آوردن این تعارضات درونی و فراموش‌شده به سطح آگاهی، به حل آنها بپردازد.
فرآيند روانكاوی
فرآیند درمان در روانكاوی بر این اساس قرار دارد كه محرك‌های زیربنایی ناشناخته و ناخودآگاه كه خود بیمار دیگر بدان‌ها واقف و آگاه نیست، شناسایی شوند و روانكاو به بیمار كمك كند تا با آوردن آنها به سطح آگاهی و هوشیاری، راهی برای حل تعارضات درونی خویش بیابد. گرچه همه «فروید» را پدر علم روانكاوی می‌شناسند ولی قبل تر از او «جان لاك»، «رنه دكارت» و «ویلهلم لایبنیتس» نیز ذهن‌شان با ایده‌های ناخودآگاه مشغول بود و سعی در اثبات این امر داشتند كه چیزی فراتر از آگاهی در انسان وجود دارد كه بر رفتار تأثیرگذار است.
در جلسات روانكاوی، روانكاو به بیمار كمك می‌كند تا آنچه در ذهن دارد بیرون بریزد و با بیان افكار، نیت‌ها، خواسته‌ها و رؤیاهایش، به ضمیر ناخودآگاه او پی ببرد و به دنبال ریشه‌های تعارضات درونی او بگردد. روانكاو از بیمار می‌خواهد روی تختی دراز بكشد و كاملاً احساس راحتی كند. سپس خودش در پشت بیمار قرار می‌گیرد و از لابلای گفته‌های بیمار سرنخ‌ها و الگوهای مخرب فكری و رفتاری را شناسایی كرده و در فرآیند درمان از آنها استفاده می‌كند.
انواع روانكاوی
روانكاوی بر اساس آنچه كه مورد توجه و در اولویت قرار می‌دهد، انواع گوناگونی به شرح زیر دارد:
روانكاوی فرویدی با تأكید بر تمایلات جنسی سركوب‌شده و تمركز بر دوران كودكی مخصوصاً 5 سال اول زندگی
روانكاوی نئوفرویدی با تأكید كمتر بر غرایز جنسی و تأكید بیشتر بر جنبه‌های مثبت شخصیت انسان
روانكاوی تحلیلی یونگ با تأكید بر ارزش‌های فلسفی، نمادها، تصاویر ازلی، فرافكنی
روانشناسی فردی آدلر با تأكید بر بی‌همتا بودن فرد و این موضوع كه شخصیت انسان در محیط اجتماعی و تعاملات شخصی منحصر به فرد شكل می‌گیرد نه در تلاش برای ارضای نیازهای زیستی و جنسی
روانكاوی بین فردی سالیوان
روانكاوی انسان گرایانه فروم
روانكاوی بازگشت به مبدأ لاكان
روانكاوی روان‌پویشی یا روانكاوی كوتاه‌مدت یا فشرده
دلایل مراجعه به روانكاو
دلایل متعددی می‌توانند باعث رجوع به روانكاو شوند از جمله؛ درگیر شدن در روابط ناسالم و مخرب، تحمل استرس‌های كاری یا زندگی، افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت، مشكلات هویتی، مشكلات جنسیتی یا جنسی، مشكل كنار آمدن با فقدان‌ها(مرگ یا جدای)، ضربات روحی، قرارگرفتن در معرض سوء‌استفاده‌های جنسی در كودكی و…
روند جلسات روانكاوی
به منظور كسب نتایج بهتر از جلسات روانكاوی، شاید لازم باشد روانكاو به مدت چندین ماه تا چندین سال با بیمار ملاقات داشته‌باشد. این فرآیند می‌تواند هفته‌ای 4 الی 5 بار و هر بار به مدت 45 الی 60 دقیقه به طول بی‌انجامد.
اتفاقاتی كه در اختلالات روانی رخ می‌دهد
از دیدگاه فروید ساختارهای شخصیت ناظر به سه بُعد در وجود انسان هستند؛«اید» یا «نهاد» كه كاملاً ناخودآگاه است و رفتارهای ابتدایی و غریزی را در بر می‌گیرد و منبع تأمین‌كننده انرژی روانی و جزء اصلی شخصیت است كه در تلاش برای كسب لذت و دوری از درد است. بنابراین عدم ارضاء آن منجر به تنش و اضطراب می‌گردد.
«ایگو» یا «خود» كه مسئولیت برخورد با واقعیت‌ها را به عهده دارد و تلاش آن به منظور شناسایی آرزوها با شیوه‌های واقع‌بینانه و مناسب اجتماعی است. ایگو این توانایی را دارد كه خواسته‌ها را به تعویق بیندازد و در زمان مناسب آنها را ارضاء كند.
«سوپر ایگو» یا «فراخود» كه جنبه متعالی، اخلاقی و آرمانی انسان است كه برگرفته از ارزش‌های خانواده، والدین و اجتماع است.
از دیدگاه فروید، هرگاه این سه بعد از ساختار شخصیت كه در انسان سالم به شكل مناسب و سالمی با هم در تعامل هستند، دچار عدم تعادل شوند، تعارضات درونی و رفتارهای ناسالم و شخصیت ناسازگار بروز می‌كند.
تكنیك‌های مورد استفاده در جلسات روانكاوی
تكنیك‌هایی كه در جلسات روانكاوی و روانكاوی كوتاه‌مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از: تحلیل رؤیا، تفسیر ، تداعی آزاد و آزمون‌های فرافكن.
تحلیل رؤیا
روانكاو با استفاده از تجزیه و تحلیل رؤیا می‌تواند به تمایلات یا احساسات سركوب‌شده مراجع كه در خواب تظاهر می‌كنند، به ناخودآگاه بیمار پی ببرد.
تفسیر
یك روانكاو خوب و خبره می‌تواند با تحلیل رفتار مراجع، به ناخودآگاه و نا هوشیار بیمار وقوف یابد و به مشكلات روانی یا اختلالات رفتاری او معنا و رابطه علی – معلولی بدهد.
تداعی آزاد
در این روش، درمانگر درباره موضوع خاصی صحبت نمی‌كند بلكه از بیمار می‌خواهد هر چه را كه به ذهنش می‌رسد بیان كند و هر چیز دیگری كه در ادامه آن كلام به ذهن و زبانش جاری می‌شود را بیان كند، حتی اگر ظاهراً بی‌تناسب باشند. بعد با بررسی یادداشت‌های خود به دنبال سرنخ‌ها می‌گردد تا به ناخودآگاه بیمار آگاهی یابد و الگوهای رفتاری را كه موجب كژكاركردی رفتاری و شخصیتی شده‌اند را شناسایی و تفسیر كند.
روانكاوی تحلیلی یونگ
روانكاوی تحلیلی یونگ هم كماكان برگرفته از همان اصول روانكاوی مبتنی بر نظریات فروید است، با این تفاوت كه برعكس فروید كه انسان را میان دو قطب مخالف سرگردان می‌داند و راه نجات را به او نشان نمی‌دهد، به این امر قائل است كه انسان در طول زندگی و در گذر زمان در مقابله با كشمكش‌های زندگی راه كمال را طی می‌كند و به پیشرفت و تعالی دست می‌یابد. فروید متعتقد بود كه انسان تا آخر عمر درگیر غرایز و چیزهایی است كه در سال‌های اولیه عمر و دوران كودكی كسب كرده، در حالی كه یونگ معتقد بود كه هم گذشته و هم آینده در چگونگی رشد و تحول شخصیت انسان مؤثر هستند و امیال و آرزوها تأثیر شگرفی بر رفتار انسان دارند.
روانكاوی تحلیلی یونگ علاوه بر خود آگاه و ناخود آگاهی كه فروید و آدلر آنها را مورد توجه قرار دادند، فاكتورهای دیگری از جمله خود آگاه شخصی، خود آگاه جمعی، ناخود آگاه شخصی و ناخود آگاه جمعی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. تحلیل در روانكاوی تحلیلی به معنای آن است كه روان‌درمانگر از روش گفتمان استفاده می‌كند تا به كشف افكار و احساسات دفن شده در ناخودآگاه بیمار دست یابد و از طریق آوردن آنها به سطح آگاهی، مشكلات، اختلالات و رنج بیمار را كاهش دهد و درمان كند.
طول درمان در روان‌تحلیلی چقدر است؟
جلسات روانکاوی كماكان مطابق روال گذشته 50 دقیقه و در حالت ایده‌آل 4 الی 5 بار در هفته، به طول می‌انجامند كه ممكن است چند ماه و گاه حتی چند سال به این جلسات درمانی نیاز باشد و به نوع و شدت بیماری و پاسخ‌های بیمار نسبت به درمان بستگی دارد. طول دوره درمان در روانكاوی كوتاه‌مدت، كوتاه‌تر است و ممكن است از 5 جلسه تا 35 الی 40 جلسه درمان نیاز باشد، ضمن آن‌كه تكنیك‌ها و مداخلات درمانی هم به شكل محسوسی متفاوت‌ترند.
روانكاوی تحلیل یونگ برای چه كسانی مفید است؟
الگوهایی كه در روانكاوی تحلیلی یونگ برای بیماران به كار می‌روند از این جهت كه بیان‌كننده چرایی دست نكشیدن افراد از برخی عادات مزمن مانند اعتیاد، افسردگی و اضطراب هستند، مفید واقع می‌شوند. در روان تحلیلی یونگ انسان به كمك درمانگر به درك بهتری از خود می‌رسد؛ زیرا فرایند خودآگاهی، تحول و واقع‌گرایی یونگ باعث می‌شود فرد آنچه را كه خارج از حالت تعادل است مشاهده كند و آگاهانه تغییراتی در خود ایجاد كند. در نتیجه به تغییر رفتاری و كامل‌تر و متعادل‌تر شدن خود كمك می‌كند.
كلینیك گروه همراه
چنانچه به دنبال روان‌كاوان، روان‌پزشكان، روان‌شناسان خوب و زبده جهت درمان بیماری‌ها و اختلالات خود یا اعضای خانواده خود هستید، در كلینیك گروه همراه می‌توانید از بهترین خدمات و مداخلات درمانی و مشاوره‌ای برخوردار شوید و از مشاوران این مركز، راهنمایی‌های لازم را دریافت نمائید.
