اختلالات یادگیری به نقایصی در کودک یا نوجوان در زمینه کسب مهارت های مورد انتظار خواندن، نوشتن ، تکلم ، گوش دادن، استدلال یا ریاضیات اطلاق می شود و کودک مبتلا از این لحاظ نسبت به کودکان هم سن و دارای ضریب هوشی مشابه در سطح پایین تری قرار دارد. برای آشنایی بیشتر با این اختلال ادامه مقاله را دنبال کنید.
اختلال یادگیری
اختلال یادگیری ذاتی است. کودکان دارای اختلالات یادگیری معمولا در تمام جنبه های زندگی ، ظاهری عادی دارند ولی پیشرفت تحصیلی آنها یک یا دو پایه تحصیلی عقب تر از سایر کودکان است. با این همه ممکن است کودکان مبتلا به اختلال یادگیری در تمام دروس ضعیف نباشند. به طور مثال ممکن است در خواندن مشکل داشته باشند ولی در درس ریاضی مشکلی نداشته باشند. اوج شیوع این اختلال در محدوده سنی 8 تا 11 سال است زیرا ناتوانی یادگیری در این محدوده سنی کشف می شود و معلمان کودک را برای درمان به متخصصین مربوطه ارجاع می دهند. اختلال یادگیری به 4 دسته تقسیم می شود :
1-اختلال خواندن
2-اختلال بیان نوشتاری
3-اختلال ریاضی
4- اختلال یادگیری که به گونه ای دیگر مشخص نشده است .
اختلال خواندن چیست ؟
معمولا کودکان در نخستین تجربه سوادآموزی خود، اغلب آموختن را با استفاده مستقیم از کتاب های بسیار آغاز می کنند. بسیاری از آنها قادرند تکالیف اولیه ی خواندن را آنقدر خوب انجام دهند که بدون آموزش یا اندکی آموزش به کتاب ها دست یابند و سرعت خواندن و سپس نوشتن خود را افزایش دهند. در این دانش آموزان یادگیری بدون صرف انرژی اتفاق می افتد. درحالیکه دانش آموزان نارسا خوان این توانایی را ندارند. اختلال خواندن نسبت به اختلال دیکته و ریاضی شایع تر می باشد و حدود 85 تا 90 درصد دانش آموزان با ناتوانی یادگیری، در خواندن مشکل دارند. در مواردی ممکن است هر دو یا سه نوع اختلال به طور مختلط مشاهده شود. اختلال خواندن معمولا در 8 سالگی یعنی کلاس دوم ابتدایی تشخیص داده می شود.
نشانه های اختلال خواندن
ممکن است چند مورد و یا همه موارد زیر در کودک مبتلا به اختلال خواندن دیده شود :
*ممکن است حروف را به تنهایی و به طور جداگانه تشخیص دهند ولی در داخل کلمه قادر به شناسایی و خواندن آن نباشند.
*ممکن است کلمات یا حروف را جابجا بخوانند. مثل خواندن عسک به جای عکس .
*برخی از صداهای کلمات را حذف می کنند.مثلا دیدند را دیدن می خوانند.
*یک صدا را به جای صدای دیگر جایگزین می کنند.مثلا کلمه فرشته را فرسته می خوانند.
*ممکن است کلمات یا حروف را معکوس بخوانند. مثل رود به جای دور .
*ممکن است از روی حدس و گمان کلمه را طوری بخوانند که فقط ابتدای کلمه خوانده شده صحیح باشد .سیب به جای سبد .
*ممکن است در حین خواندن ، خطی را که در حال خواندن آن بوده اند گم کنند یا قسمتی از یک خط را جا بیاندازند.
*ممکن است در حین خواندن، کلماتی را به متن اضافه کنند که در برخی موارد باعث تغییر در معنا نیز می شود.
*گاهی یک بخش را در کلمه تکرار می کنند. مثلا می گویند:بابابادام .
*ممکن است برخی صداها را به کلمه اضافه کنند به طور مثال برد را بردند بخوانند.
*گاهی برخی از کلمات را حذف می کنند. مثلا در جمله، خواهرم به مدرسه رفت .کلمه به را نخواند.
*گاهی بین کلمات، یک حرف ربط اضافه می کنند. به طور مثال جمله مادر در باران آمد را مادر در باران درآمد می خوانند.
*ممکن است بسیار آهسته و زیر لبی بخوانند .
*ممکن است با سرعت بسیار کند بخوانند.
*معمولا نشانه هایی مثل نقطه ، ویرگول و امثال آن را رعایت نکنند.
*ممکن است معنای کلمه یا جمله یا عباراتی را که می خوانند نفهمند .
*ممکن است محتوای کلی متن را بفهمند ولی در پاسخ به سوالات ناتوان باشند .
*ممکن است کلمه یا جمله را حرف به حرف بخوانند و ا زخواندن کل کلمه ناتوان باشند.
اختلال در نوشتن به چه معناست؟
نوشتن فرایندی پیچیده است و به مهارت های مختلفی بستگی دارد و مستلزم درک صحیحی از الگوهای نمادین نوشتاری است . در اختلال بیان نوشتاری، با توجه به سن ، ظرفیت هوشی و آموزشی شخص ، مهارت نگارشی بسیار پایین تر از حد مورد انتظار است و کودک در نوشتن به طور مستمر عملکرد ضعیفی دارد. ممکن است چند مورد و یا همه موارد زیر در کودک مبتلا به اختلال نوشتن دیده شود:
*ممکن است حروف را جابجا بنویسد.
*ممکن است وسط کلمه را حذف کنند ولی اول و آخر آن را درست بنویسند. مثلا بروید را برید بنویسد.
*گاهی حروف یا کلمات را وارونه یا برعکس می نویسند. مثلا نمک را کمن بنویسند.
*ممکن است نقطه، سرکش یا تشدید را حذف کنند.
*ممکن است از کلمات مترادف به جای یکدیگر استفاده کنند. مثلا بجای کلمه قشنگ واژه زیبا را بنویسند.
*ممکن است حروف صدادار را حذف کنند. به طور مثال صابون را صبن بنویسد.
*ممکن است حدس های اشتباه و بی ربط بزنند به طوری که رابطه ای بین صداها و حروف مربوطه و نوشته کودک وجود نداشته باشد . مثلا آبان را بیلد بنویسد.
*ممکن است حروف کوچک و بزرگ را با هم مخلوط کنند . مثلا سبد را س بد بنویسد.
*گاهی حروف یا کلمات را حذف می کنند .
اختلال در ریاضی چیست ؟
مهارت های ریاضی کودک یا نوجوانی که اختلال ریاضی دارد بر اساس سن تقویمی ، هوش و آموزش او به طور قابل ملاحضه ای زیر سطح مورد انتظار می باشد . این ناتوانی هنگامی اختلال محسوب می شود که مانع پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های روزمره زندگی کودک بشود. ممکن است دانش آموز در یک یا چند گروه از 4 مهارت زیر نقص داشته باشد :
1-مهارت های زبانی : ممکن است در فهمیدن و نام بردن اصطلاحات ریاضی، فهمیدن و نام بردن اعمال و مفاهیم ریاضی و تبدیل جنبه های نوشتاری به نمادهای ریاضی مشکل داشته باشد . مثلا ممکن است مفاهیم چپ و راست، بزرگ و کوچک ، جمع و تفریق را ندانند.
2-مهارت های ادراکی :ممکن است در شناسایی و درک نمادها و مرتب کردن مجموعه اعداد مشکل داشته باشند. مثلا نماد + ، – را نشناسند.
3-مهارت های ریاضی : ممکن است در رعایت توالی عملیات ریاضی ، شمارش و یادگیری جدول ضرب و انجام محاسبات ریاضی دچار مشکل باشند . به طور مثال ممکن است کودک نتواند عمل جمع کردن 2 عدد یا بیشتر را با هم انجام دهد.
4- مهارت های مربوط به توجه :ممکن است در مهارت های کپی کردن صحیح اشکال و مشاهده درست نمادهای عملیاتی دچار مشکل باشند. به طور مثال ممکن است کودک اشتباها علامت جمع را تفریق ببیند و محاسبه را اشتباه انجام دهد .
تعریف اختلال یادگیری که به گونه ای دیگر مشخص نشده چیست ؟
این اختلال، طبقه جدید در بین دسته بندی هاست و برای اختلالاتی بکار می رود که بطور مشخصی هیچ کدام از نشانه های خاص انواع اختلالات یادگیری را نشان نداده باشند . در واقع این اصطلاح فقط برای اختلالات نامتمایزی به کار می رود که مبتلایان به آنها در یادگیری ، ناتوانی چشمگیری داشته باشند که با عقب ماندگی ذهنی ، نقایص بینایی یا بی کفایتی تحصیلی قابل توجیه نباشد .
آیا اختلالات یادگیری درمان می شود؟
مغز می تواند تغییر کند . در افرادی که اختلال خواندن و نوشتن دارند ، مغز می تواند با ارتباطات عصبی جدید مهارت های خواندن و نوشتن را تسهیل کند . در مواردی که شدت اختلال خفیف باشد و آموزش های کمکی به موقع شروع شود ، می توان تا اواخر سال اول یا دوم دبستان مشکل را حل کرد . در موارد شدید تر بسته به الگو و شدت نقایص ، آموزش ویژه و کمکی ممکن است تا اواخر دبیرستان نیز ادامه یابد. هدف والدین از درمان باید این باشد که مهارت کودک را به بالا ترین سطح ممکن برسانند و در حد توانایی کودک از او انتظار پیشرفت داشته باشند.
چرا والدین برای درمان کودک دارای اختلال یادگیری باید از درمانگر کمک بگیرند؟
اکثر والدین شیوه آموزش موثر به این کودکان را نمی دانند . آنها معمولا اصرار دارند که کودکشان ، مطالب درسی را به خوبی یاد بگیرد و چون نمی توانند به خوبی از پس آموزش ها برآیند، دچار ناراحتی و دلواپسی می شوند . به مرور نسبت به ضعف آموزشی خود حساس می شوند و حالت دفاعی به خود می گیرند. به هر میزان که والدین در حل مشکلات تحصیلی این کودکان دقت نشان می دهند ، به همان اندازه ممکن است کودکان مقاومت نشان دهند و در انجام تکالیف سستی کنند و با دخالت های والدین در امور مدرسه و درسشان مخالفت کنند.
این کنش و واکنش ها باعث سردی روابط میان کودک و والدین می شود. ناراحتی حاصله از این احساس می تواند سبب شود تا کودک مطالبی را که قبلا یاد گرفته است ، فراموش کند. وقتی والدین با مقاومت و حواس پرتی فرزند خود روبرو می شوند ممکن است ناراحت و عصبانی شوند و واکنش های منفی نشان دهند. گاهی تداوم این رفتار موجب می شود که والدین دچار مشکلات روحی و روانی بشوند. بنابراین هرگز نباید والدین نقش معلم را در منزل بازی کنند. بلکه باید از درمانگران مجرب برای حل مشکلات کودکشان کمک بگیرند.
در فراگیری دروس چگونه می توان به کودکان اختلال یادگیری کمک کرد؟
*اطمینان حاصل کنید که کودکتان به خوبی متوجه چگونگی انجام تکلیف شده است و در صورتی که نحوه انجام تکلیف مورد نظر را درک نمی کند، برایش مثال های متعددی بزنید.
*تکالیف درسی را به قسمت های کوچک تری تقسیم کنید و درک او را مرحله به مرحله بررسی کنید.
*مدت زمان فعالیت آموزشی را کاهش دهید، بهتر است پس از نیم ساعت کار آموزشی چند دقیقه به بازی بپردازد.
*تکالیف را به روش های مختلف ، جالب و قابل توجه کنید.
*نقطه شروع و پایان کار را به طور عینی مشخص کنید . در مورد فعالیت های نوشتاری و یا ترسیمی ، برای نشان دادن محل شروع یک علامت ضربدر و برای نشان دادن محل پایان یک نقطه بر روی صفحه بگذارید.
*مکام مناسبی را برای انجام تکالیف تعیین کنید. به طور مثال مکانی را در نظر بگیرید که ساکت باشد، نور کافی داشته باشد و در آن وسایل بازی و مهیج حواس پرت کن نباشد.
*نظم و ترتیب و مهارت مطالعه را به فرزندتان بیاموزید.
*هیچ گاه به جای کودک تکلیف مدرسه را انجام ندهید.
*در برابر سوالات مکرر کودک ، واکنش منفی نشان ندهید و هرچقدر که نیاز دارد به او پاسخ بدهید ولی از شرح طولانی و مفصل بپرهیزید.
*زمان و فرصت کافی در اختیار او بگذارید ، تا کمتر دچار نگرانی و اضطراب شود.
*قبل از آموزش هر درس ، معنی کلمات ویژه یا جدید هر درس را به کودک آموزش دهید تا بهتر بتواند در حافظه اش بسپارد و درس را یاد بگیرد.
*مداخله تان را در انجام تکالیف کودک به تدریج کم کنید و به او در حد توان وی مسئولیت های بیشتری بدهید . برای مثال در مکان دیگری از اتاق مشغول کار خودتان شوید ولی به کودک نشان دهید که اگر سوالی داشته باشد به او پاسخ خواهید داد.
کلام آخر
کودکان دارای اختلال یادگیری با تلاش زیاد، توجه بیشتر یا انگیزه خود به خودی بهبود نمی یابند و برای یادگیری نیاز به کمک دارند. اگر نشانه هایی در کودک خود می بینید اما نمی دانید که آیا مربوط به اختلال یادگیری هست یا نه حتما از یک روانشناس کودک باتجربه کمک بگیرید.
