فلوکستین یا پروزاک یک داروی ضد افسردگی است که عمدتاً برای درمان افسردگی جدی، وسواس فکری و اختلال وحشت استفاده می‌شود. فلوکستین، که با نام عمومی فلوکسیتین نیز شناخته می‌شود، یک مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است. فلوکستین، اولین بار در سال 1988 در آمریکا ساخته شد، و پس از آن، به یکی از داروهای ضد افسردگی که به طور گسترده در کشور تجویز می‌شود تبدیل گردید. اگرچه امروزه داروهای جدیدتری مانند سرترالین و سیتالوپرام در دسترس هستند، اما فلوکسیتین همچنان از محبوبیت بالایی برخوردار است. این دارو به صورت شربت، قرص، کپسول و همچنین به صورت کپسول با تأثیرگذاری با تأخیر اما عملکرد طولانی مدت، در دسترس است. فلوکستین برای بزرگسالان و در برخی موارد برای کودکان بالای 10 سال نیز قابل استفاده است.
اطلاعات مختصری درباره‌ی فلوکستین
در اینجا به چند نکته اساسی در مورد فلوکستین به طور خلاصه اشاره می‌کنیم.
- فلوکستین یا فلوکستین یک مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و یک داروی ضد افسردگی است، که به طور گسترده استفاده می‌شود.
- این دارو برای درمان افسردگی، اضطراب، وسواس فکری و پرخوری عصبی تجویز می‌شود.
- از عوارض جانبی آن، می‌توان به خطر افزایش افکار خودکشی در برخی از جوانان اشاره کرد.
- این دارو نباید با بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI) و برخی داروهای دیگر مصرف شود.
- کسانی که می‌خواهند مصرف فلوکستین را قطع کنند، برای جلوگیری از عوارض جانبی آن باید به تدریج و با کمک پزشک این کار را انجام دهد.
موارد استفاده فلوکستین
فلوکستین، یک مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است. عملکرد این ماده به گونه‌ایست که از جذب انتقال دهنده عصبی سروتونین جلوگیری می‌کند. تنظیم میزان سروتونین به سلول‌های مغزی کمک می‌کند پیام را به یکدیگر منتقل کنند. این امر باعث ایجاد خلق و خوی بهتر و پایدارتر، و همچنین منجر به حضور تعداد بیشتری نورون در ناحیه‌ای از مغز به نام “شکنج دندانه‌دار” بخشی از ساختمان هیپوکمپ (هیپوکمپ در شکل‌گیری خاطرات نقش دارد) می‌شود.
- افسردگی
- اختلال وحشت
- اختلال وسواس فکری (OCD)
- پرخوری عصبی
در حال حاضر داروی فلوکستین، برای درمان و بهبود اختلال افسردگی حاد(MDD) ، وسواس فکری (OCD)، پرخوری عصبی و اختلال وحشت، آگورافوبیا (ترس از مکان‌ها باز، بسته، یا شلوغ) و … به تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در آمده است. معمولاً فلوکستین به تنهایی استفاده می‌شود. با این حال، ترکیب فلوکستین با اولانزاپین (OFC) هم می‌تواند برای درمان افسردگی در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی تجویز شود. فلوکستین ترکیب شده با اولانزاپین به Symbyax معروف است. همچنین این ترکیب می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی مقاوم در برابر درمان، کمک کند.
ممکن است برخی از پزشکان برای درمان اضطراب، زود انزالی، چاقی و اختلال پرخوری فلوکستین “بدون برچسب” (داروهایی که هنوز از سوی FDA تأیید نشده‌اند ولی اثربخشی آنها در کارآزمایی‌های بالینی به اثبات رسیده است) تجویز کنند.
عوارض جانبی فلوکستین یا پروزاک
فلوکستین می‌تواند به درمان افسردگی کمک کند، اما ممکن است اثرات سوئی داشته باشد. همه داروهای ضد افسردگی، از جمله فلوکستین، می‌توانند تعدادی عوارض جانبی احتمالی داشته باشند. در مورد فلوکستین و دیگر داروهای افسردگی باید ذکر شود که این داروها ممکن است خطر خودکشی را در افراد کمتر از 25 سال افزایش دهند و یا منجر به افکار خودکشی یا شدت این افکار در کودکان و بزرگسالان شود. سایر عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد جنسی
- اضطراب و عصبی بودن
- خواب‌های غیر عادی
- عرق کردن
- اسهال
- ضعف، یا کاهش قدرت بدنی
- بثورات پوستی
- لرزش
- سندرم آنفولانزا
- بی‌خوابی، خواب آلودگی و خمیازه
- سینوزیت، التهاب غشای مخاطی
- هضم دردناک یا دشوار، معروف به سوء هاضمه
- خشکی دهان
- حالت تهوع
- گشاد شدن عروق، یا گشاد شدن رگ‌های خونی
تداخلات دارویی فلوکستین
تولید کنندگان، از مصرف این دارو با برخی از داروهایی که در زیر به آن اشاره شده است، هشدار داده‌اند:
- بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI): پیموزید و تیوریدازین
- داروهایی که توسط CYP2D6 متابولیزه می‌شوند
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCA)
توجه به نکات زیر نیز ضروری است:
- هنگام استفاده از داروهایی مثل داروهای متعلق به گروه داروهای "بنزودیازپین"، که سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تحت تأثیر قرار می‌دهند، باید دقت کرد. به عنوان مثال می‌توان به دیازپام و لورازپام اشاره کرد.
- این دارو باید در هنگام استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، آسپیرین، وارفارین و سایر داروهایی که روی انعقاد خون تأثیر می‌گذارند با مراقبت و دقت استفاده شود، زیرا احتمال اینکه منجر به خونریزی شود، وجود دارد.
- فلوکستین را نباید با داروهای ضد روان‌پریشی، سایر SSRIها و سایر عوامل سروتونرژیک، از جمله لیتیوم و گیاه راعی (St. John’s Wort) استفاده کرد.
- همچنین احتمال اینکه که در شخص مستعد، باعث بروز دیوانگیفلوکستین شود، وجود دارد.
بارداری و شیردهی
زنان باردار تنها در صورتی می‌توانند فلوکستین مصرف کنند که مزایای احتمالی آن، بیشتر از خطرات احتمالی آن برای جنین باشد. مطالعات نشان داده است که داروهای ضد افسردگی، خطر سندرم ناسازگاری نوزادان را افزایش می‌دهند. علائم این بیماری عبارتند از:
- لرزش
- مشکلات تغذیه
- مشکلات تنفس
- هیپوگلیسیمی یا افت قند خون
مصرف فلوکستین در زمان شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا فلوکستین می‌تواند به شیر مادر منتقل شود.
مقدار مصرف فلوکستین
مقدار مصرف به سن بیمار و هدف از درمان بستگی دارد. در اینجا به چند نمونه از دوزها اشاره شده است:
- دوز طبیعی بزرگسالان برای درمان افسردگی، از 20 میلی‌گرم در روز، زمان مصرف: صبح‌ها و به صورت خوراکی، شروع می‌شود. در صورت عدم بهبود علائم پس از چند هفته، می‌توان این دوز را افزایش داد. دوز ثابت، از 20 تا 60 میلی‌گرم در روز، و حداکثر دوز مصرف آن 80 میلی‌گرم در روز است.
- افراد بزرگسالی که برای درمان افسردگی از کپسول خوراکی تأخیری استفاده می‌کنند، می‌توانند هفته‌ای یک کپسول با دوز 90 میلی‌گرم مصرف کنند.
- مشاهده تأثیر دارو ممکن است 4 هفته یا بیشتر طول بکشد. مانند هر دارویی، این احتمال نیز وجود دارد که فرد، به مواد سازنده‌ی آن دارو حساسیت داشته باشد. اگر بیمار بثورات، کهیر، تورم یا مشکل تنفسی پیدا کند، باید با پزشک تماس بگیرد، زیرا واکنش آلرژیک می‌تواند به یک مورد اورژانسی تبدیل شود.
قطع مصرف فلوکستین
بیمارانی که به طور ناگهانی دوز مصرف خود را کاهش می‌دهند و یا قطع می‌کنند، ممکن است اثرات ناخواسته‌ای را تجربه کنند. این اثرات شامل موارد زیر است:
- شوک مغزی
- سرگیجه
- گیجی
- کابوس و بی‌خوابی
- حالت تهوع
- لرزش و رعشه
- مشکلات دستگاه گوارش
- علائمی شبیه آنفولانزا
- اضطراب یا تحریک
- گریه کردن بی‌دلیل
- کج خلقی
- پرخاشگری
قطع ناگهانی و گاهی اوقات، کاهش مصرف داروی ضد افسردگی‌ای که به مدت 6 هفته یا بیشتر استفاده شده است، می‌تواند منجر به سندرم ترک دارو شود. این عوارض به طور معمول، 4 هفته پس از قطع مصرف دارو، کاهش می‌یابد. برخی از بیماران علائم ترک را تجربه نمی‌کنند، در حالی که برخی دیگر حتی پس از گذشت چند هفته از قطع دارو، این علائم را تجربه می‌کنند. همچنین بعضي از بيماران ممكن است -به عنوان مثال، به دليل عوارض جانبي يا حاملگي- نياز به توقف ناگهاني مصرف این دارو داشته باشند. اینکه چگونه مصرف فلوکستین را قطع کنند، برای بیمار و پزشک بسیار اهمیت دارد.
