مهارت های ارتباطی کودکان مهارت هایی هستند که شالوده ی روابط اجتماعی موفق را در کودکان می سازند و موجب شکل گیری رابطه ی دوستانه و صمیمی میان افراد می شوند. فراگیری این مهارتها برای کودکان ضروری است چون به آنها کمک می کنند هنگام ورود به اجتماع و آشنا شدن با هم سالانشان احساس اعتماد به نفس و مهم و دوست داشتنی بودن کنند.
اغلب کودکان برای برقراری ارتباط با نزدیکان شان به دانستن روش ها و راهکارهایی ساده و مناسب نیاز دارند. برخی از آنها ممکن است مدت ها در کنار هم بازی و فعالیت کنند اما نتوانند ارتباطی فعال با هم برقرار کنند. به همین دلیل آموزش مهارتهای ارتباطی به کودکان و نوجوانان اهمیت دارد.
منظور از مهارت های ارتباطی کودکان کدام مهارت‌هاست؟
مهارت های ارتباطی کودکان به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
1- مهارت های ارتباطی کلامی
2- مهارتهای ارتباطی غیر کلامی
مهارت های ارتباطی غیر کلامی در کودکان
زبان بدن، که شامل ژست ها، حرکت دست و پا، چگونگی نشستن یا ایستادن، حالت چهره، تکان دادن سر و وضعیت ظاهر می شود.
برقراری تماس چشمی، که میل و علاقه به گفت گو کردن را نشان می دهد.
مهارت های ارتباطی کلامی در کودکان
بیش تر کودکان هم با استفاده از واژگانی مانند " سلام " یا " چطوری؟" و هم تغییر دادن حالت چهره، آهنگ صدا، نحوه ی نشستن یا ایستادن خود با دوستان و همسالانشان ارتباط برقرار می کنند. مهم نیست که آنها چه واژه ای هنگام سلام کردن به هم می گویند مهم این است که با لحن و چهره ای شاد و پذیرا به هم سلام کنند.
بطور معمول، کودکان در نخستین دیدارشان با هم خود را معرفی می کنند و می کوشند با نامیدن نام هم علاقه و اشتیاق شان را برای برقراری ارتباط نشان دهند.
پس از لبخندی ساده، سلام و معرفی خود لازم است یکی از آن ها پیش قدم شود و موضوعی جالب برای گفت و گو مطرح کند. گاهی پیش می آید که کودکان موضوعی برای سخن گفتن به ذهن شان نمی رسد. در چنین موقعیت هایی می توانند پرسشی ساده درباره ی کارها و فعالیت هایی که به تازگی انجام داده اند مطرح کنند. برای نمونه " راستی ! تو کارتون جدید پنگون ها را دیده ای ؟ " یا " شنیدی امروز در کلاس چه ماجرایی رخ داد؟"
در آغاز گفتگو لازم است موضوعی مطرح شود که برای هر دو نفر آن ها جالب و جذاب باشد تا آن ها را به صحبت کردن با هم تشویق کند. بی گمان مطرح مطرح کردن موضوعی پیش پا افتاده و تکراری نه تنها انگیزه ای برای گفتگو به آن ها نمی دهد بلکه ممکن است همان رابطه ساده را نیز به پایان ببرد.
چرا تقویت مهارت های ارتباطی کودکان مهم است؟
بی گمان، کودکانی که دوستانی صمیمی و همدل دارند، شادتر اجتماعی تر و موفق تر از کودکان منفعل و منزوی اند. چون می توانند نظرها، آرزوها، ماجراها، موفقیت ها و حتی شکست ها ی شان را با آن ها در میان گذارند و از هم نشینی و بودن در کنار آن ها لذت ببرند. کودکانی که نمی توانند به آسانی دوستی صمیمی برای خود برگزینند ناچارند همواره گوشه ای تنها بایستند و بازی دیگر همسالانشان را نگاه کنند.
در حالی که می توانند وقتی کودکی به آنها لبخند می زند به سمت او بروند و گفتگویی ساده و دوستانه ای را با او آغاز کنند. نخستین گام برای دوست یابی برقراری ارتباط این است که کودکان با مهارت های غیر کلامی ارتباط برقرار کردن آشنا باشند به یکدیگر سلام کنند نام خود را بگویند و آنگاه موضوعی جالب برای صحبت مطرح کنند.
آموزش مهارتهای ارتباطی به کودکان
چون نخستین آشنایی ها و دوستی های کودکان با هم سالانشان تاثیری عمیق بر چگونگی روابط اجتماعی آن ها می گذارد، لازم است پدر و مادرها یا مربیانشان اینگونه مهارت هایی را با استفاده از روش هایی آسان به آن ها بیاموزند.
برای نمونه آنها می توانند با لبخند زدن و دست تکان دادن علاقه و اشتیاق خود را برای آشنا شدن با هم بازی های شان نشان دهند یا می توانند با گفتن جمله ای ساده و کوتاه مانند ” سلام، دوست داری با هم بازی کنیم ؟ ” گفتگویی دوستانه را با او آغاز کنند. در زیر به 5 روش برای آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان اشاره شده است.
زمانی که کودکان با فردی صحبت می کنند، آنها را تشویق کنید که به چشمان طرف مقابل خود نگاه کنند و برای برقراری ارتباط مؤثر و ایجاد اعتماد به نفس با آنها صحبت کنید. ممکن است نیاز باشد که کودکان نوپای شما هر روز برای تسلط بر این هنر تمرین کنند. بازی هایی مانند "مسابقه خیره شدن" را انجام دهید، به کودکان خود بگویید که با اسباب بازی های نرم خود صحبت کنند و با نگاه کردن به چشمهای شما برای شما داستان تعریف کنند.
اجازه دهید که فرزندتان احساسات مختلف را تقلید کند – شادی، عصبانیت، ناامیدی، هیجان، شیطنت، عجیب و غریب بودن، عصبی بودن، خستگی، وحشت، خطر و غیره. با درست کردن کارت های صورت هایی با احساسات مختلف، بازی "شناخت احساسات" را انجام دهید.
این کار به آنها در متمایز کردن احساسات و بیان آنها کمک می کند و باعث می شود به هنگام معاشرت با کودکان یا افراد دیگر گیج نشوند. در آموزش احساسات به کودکان، بسیار مهم است که شما نیز به کودک خود بگویید چه چیزی شما را خوشحال یا ناراحت کرده است، بنابراین وقتی آنها رفتار اشتباهی انجام می دهند، باید خود را جدی نشان دهیم و به آنها بگوییم که ناراحت هستیم.
کودک شما باید یاد بگیرد چه به صورت کلامی و چه به صورت غیر کلامی احساسات خود را نشان دهد، با افراد دیگر تعامل داشته باشد و به محرک های اجتماعی پاسخ دهد. به کودکان خود کمک کنید که احوالپرسی درست و پاسخ به آن را یادبگیرند.
کودکان برای تعامل درست با دیگران، غلبه بر خجالت، مدیریت پاسخ و ابراز احساسات درست، نیاز به کمک و راهنمایی دارند. به کودکان خود اجازه دهید که بدانند آنها برای صحبت کردن، سؤال پرسیدن و بیان نیازها، آرزوها، عقاید و ایده های خود آزاد هستند.
به عنوان والدین و مادربزرگ و پدربزرگ آنها، هر روز با آنها صحبت کنید و از کلماتی مانند “لطفاً”، “اجازه بده”، “متشکرم” و غیره به طور سخاوتمندانه ای استفاده کنید.
یک کودک تنها، ممکن است در تعامل با جهان مشکل داشته باشد. کودک خود را همراهی کنید و برای او شانس قرار گرفتن در معرض موقعیت های مختلف و رویارویی با آدم های مختلف را فراهم کنید. کودکانی با نقص های مهارت اجتماعی اغلب در درک احساسات و تعامل اجتماعی مشکل دارند.
بنابراین، فعالیت هایی که آنها را برای مواجه با این موقعیت ها راحت تر می سازد، می توانند یک ایده ی بسیار عالی باشند. کلاس های سرگرمی، زمین های بازی، پارک ها و فعالیت های ورزشی و غیره به آنها شانس اجتماعی شدن می دهد. زمانی که کودکان با کودکان دیگر یا بزرگترها معاشرت می کنند، محدوده ای از مهارت های بین فردی را توسعه می دهند که پایه و اساسی برای شخصیت آنها می باشد.
کودکی که ارتباط برقرار می کند و احساسات خود را بدون ترس بروز می دهد، زمانی که بزرگ تر می شود برای رویارویی با موقعیت های پیچیده، آماده است. به کودکان خود اجازه دهید که راههای ارتباطی خوب را حفظ کنند و مهارت هایی مانند مذاکره، حل مشکل، ارتباط غیر کلامی، ابراز وجود، چانه زدن و سخنرانی در جمع را تقویت کنند.
آموزش مهارتهای ارتباطی به نوجوانان
توانایی گوش دادن به حرف های دیگران، یک مهارت اجتماعی ارزشمند می باشد که تأثیر زیادی بر کیفیت روابط ما با آنها دارد. احتمالاً قبلاً در مورد گوش دادن فعال شنیده اید، مهارتی که به ما اجازه می دهد نه تنها به کلماتی که افراد می گویند گوش دهیم، بلکه احساساتی را که آنها از طریق رفتار غیر کلامی خود منعکس می کنند، درک کنیم. هر دو این موارد در درک پیام کلی که منتقل می شود مهم هستند. این یک مهارت پیچیده می باشد که باید تمرین شود.
اعتماد به نفس، یک سبک رابطه می باشد که با توانایی بیان مستقیم و مطمئنِ نظرات، احساسات، یا عقاید خود با احترام به حقوق دیگران و موقعیت های اجتماعی، مشخصه سازی می شود.
ثابت شده است که جسارت بر عزت نفس و اعتماد به نفس فرد تأثیر می گذارد، بنابراین بدون شک تمرین جسور بودن برای نوجوانان بسیار سودمند می باشد. این یک مهارت پیچیده است که می تواند از طریق برنامه ی تمرینی ارائه شده با مربی/درمانگر به دست آید. گرچه، برخی از جنبه های جسارت می توانند از طریق تمرین های ساده ای در خانه و در زمینه مدرسه آموزش داده شوند.
شاید، مهمترین نکته این باشد که به نوجوانان اطمینان دهیم، مطالبه حق خود، سؤال پرسیدن، آغازکردن صحبت و بیان نظرات و احساساتشان هیچ مانعی ندارد. گفتن نه به افراد دیگر به روشی محترمانه هیچ اشکالی ندارد.
آگاهی احساسی، در این زمینه توانایی شناخت احساسات خود، اساس هوش احساسی می باشد. این مهارت ها، در کنار کمک به ما برای آگاه بودن از احساسات خودمان، برای توسعه هوش احساسی بسیار مهم هستند. درک اینکه چرا ما روش احساسی خاصی داریم و دانستن این که چگونه این احساسات اعم از:خودانگیزشی، توانایی شناخت احساسات دیگران (همدلی) و انگیزه دادن به آنها را مدیریت کنیم، برای موفقیت و شادی در هر جنبه از زندگی ما و در روابط ما با دیگران بسیار مهم هستند.
درک درست ارتباط غیرکلامی نشانه ی هوش احساسی و اجتماعی می باشد. توانایی مشاهده و درک نشانه های غیرکلامی در طول رابطه برقرار کردن یا هر نوع تعامل دیگری بین افراد، به ما اطلاعات زیادی درباره ی پیام های واقعی ردو بدل شده ارائه می دهد. این به طور ویژه زمانی اهمیت پیدا می کند که ما متوجه شویم که پیام کلامی و رفتار غیرکلامی هماهنگ نیستند. این موضوع به ما سرنخی درباره ی انگیزه ها یا احساسات شخصی که ما با او در ارتباط هستیم، می دهد.
علاوه بر آنچه گفته شد، همیشه طرز بیان بسیار مهم می باشد. در جنبه های غیرکلامی رفتار انسان باید مراقب ارتباط چشمی، لحن صدا، حالت صورت، حرکات، فاصله ی اجتماعی، زبان و وضعیت بدن بود.
