اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن نوعی بیماری روانی است که فرد دائما دنبال عیب یا نقصی در صورت یا اندام خود می گردد در حالیکه ممکن است واقعیت نداشته باشد. افراد دچار این اختلال فکر می کنند عیب و نقص شان آنقدر مهم و جدی است که حتی حاضر نیستند در اجتماع حضور پیدا کنند و بابت آن شرم دارند. برای آشنایی بیشتر با این اختلالات در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

اختلال بدشکلی بدن چیست؟

افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن مشغله ذهنی نسبت به یک عیب خیالی در ظاهرشان دارند که سبب می شود رنج ببرند یا در عملکرد شغلی و اجتماعی و تحصیلی آنان اختلالاتی به وجود بیاید. اشتغال ذهنی آنها خیلی بیشتر از یک ناراحتی معمولی است که خیلی از افراد در مورد جثه و شکل بدن یا ظاهر خودشان دارند. افراد دچار این اختلال احتمال دارد دائما خود را وارسی کنند، در حد افراطی آرایش کنند یا همیشه در مورد اینکه چگونه به نظر می رسند از دیگران سوال بپرسند. در واقع همه آنها حداقل یک رفتار وسواسی دارند. آنها صرفاً خود را خیلی چاق و خیلی سنگین وزن نمی دانند بلکه ممکن است باور کنند که یا خیلی کوچک هستند یا به قدر کافی جذاب و عضلانی نیستند.

معیارهای تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا برای اختلال بدشکلی بدن

فرد دائما نگران است و فکر می‌کند یک یا چند نقص یا عیب در زمینه جسمانی دارد ولی دیگران آنها را نمی بینند یا خیلی جزئی می دانند.

در مرحله‌ای از این اختلال فرد در واکنش به نگرانی‌های خود در مورد ظاهرش رفتارهای تکراری داشته است به عنوان مثال خودش را همیشه در آینه نگاه میکند و به طور افراطی موهایش را شانه زده یا خودش را آرایش کرده است، پوست های مرده را از صورت یا بدنش کنده یا دائم دیگران اطمینان را می خواهد یا اعمال ذهنی تکراری انجام داده است مثلاً ظاهرش را با ظاهر دیگران مقایسه می کند.

این اشتغال ذهنی باعث رنج شخصی یا نابسامانی زیاد در عملکرد شغلی اجتماعی یا سایر جنبه های زندگی فرد میشود.

اشتغال ذهنی درباره ظاهر خود دلیل دیگری ندارد مثلاً نگرانی درباره چربی یا وزن بدن در یکی از اختلالات خورد و خوراک.

شیوع اختلال بدشکلی بدن

هرچند در مورد این اختلال آمارهای رسمی وجود ندارد چرا که این بیماران تمایل دارند نشانه های خود را پنهان کنند اما در بعضی مطالعات میزان شیوع اختلال بدشکلی بدن را تا ۷ درصد گزارش داده اند. به طور کلی میزان عمومیت اختلال در عموم مردم یک تا چهار درصد برآورد شده است. به نظر می‌رسد میزان شیوع در بین مردها و زن ها یکسان باشد. تحقیق در مورد بیماران مبتلا به اختلال بدشکلی بدن شیوع برابر را در هر دو جنس نشان داده است. البته در بعضی از تحقیقات به میزان کمی تعداد زن ها را نسبت به مردها بیشتر گزارش کردند.

اختلالات همراه با بدشکلی بدن

گاهی افرادی که دچار این اختلال هستند و همچنین اعضای خانواده آنها متوجه نمی شوند که این اختلال قابل درمان است و به همین علت در مورد نشانه های خود با متخصصان مشورت نمی کنند و بعضی از مبتلایان به علت اینکه افراد مغرور و خودشیفته به نظر می رسند مشکل خود را بروز نمی دهند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است افسردگی، اضطراب اجتماعی یا نشانه های دیگری داشته باشند که برای بیان آن کمتر شرمگین می‌شوند و بنابراین آنها ممکن است تشخیص افسردگی یا اضطراب اجتماعی دریافت کنند ولی اختلال بدشکلی بدن تشخیص داده نشوند. مگر اینکه آنها به طور اختصاصی در مورد نشانه های این اختلال مورد پرسش قرار بگیرند.

هرچند ممکن است این افراد بعضی از این مشکلات را داشته باشند اما اختلال بدشکلی بدن باید به صورت مجزا مورد درمان قرار بگیرد. این را بدانید که شیوع این اختلال در سنین جوانی و در دهه های دوم و سوم زندگی شایع تر است. معمولاً اختلال بدشکلی بدن یک اختلال رایج بین جوان ها است و در برخی از گروه‌ها شیوع بالاتری دارد. مثلاً تحقیقات نشان داده است که دانشجویان بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال هستند. به طور کلی دو تا ۱۳ درصد دانشجویان نشانه‌های اختلال بدشکلی را داشتند.

سایر اختلالات همراه با اختلال بدشکلی بدن

بر اساس مطالعات اختلال بدشکلی بدن یک اختلال جدا است اما با سایر اختلالات هم می تواند همراه باشد. معمولاً اختلالات روانی و اختلالات شخصیت با اختلال بدشکلی بدن همراه هستند. از اختلالات روانی رایج می توان اختلال وسواس فکری عملی، فوبیای اجتماعی، افسردگی و اختلالات شخصیت همچون وسواس، اسکیزوئید و خودشیفته را نام برد. اگر فردی علاوه بر این اختلال ، اختلال دیگری هم داشته باشد لازم است مورد درمان قرار بگیرد.

در یکی از مطالعات اختلال بدشکلی بدن با اختلالاتی همچون پارانوئید، اجتنابی، وسواسی و خودشیفته گزارش شده است. در یک مطالعه دو سوم افراد دچار اختلال حداقل یک اختلال شخصیت هم داشتند. در مطالعات زیادی اختلال بدشکلی بدن با آسیب‌شناسی چشمگیری در اختلال شخصیت همراه بوده است. ویژگی های شخصیتی وسواسی ها و اسکیزوئید ها در این افراد مشاهده شده است. در حقیقت افراد مبتلا به این اختلال علاوه بر داشتن اختلال بدشکلی بدن، افسردگی، اضطراب اجتماعی و وسواس و اختلال خوردن هم داشتند.

اختلال بد شکلی بدن و خود بیمار انگاری هر دو با مشغله ذهنی و ترس زیادی همراه هستند و مبتلایان هر دو خواستار درمان های طبی هستند. وارسی بدنی و اطمینان خواهی در هردو رایج است و شروع زودهنگام یا سیر نوسانی دارند. افراد دچار اختلال بدشکلی بدن معمولا سراغ جراحی های زیبایی مختلفی می روند تا به این شکل نارضایتی خود را تا حدی کم کنند. در اختلال بدشکلی بدن تمرکز به ظاهر وجود دارد. علاوه بر آن داده های موجود از تاریخچه های خانوادگی نشان می دهد که فقط دو درصد کسانی که دچار این اختلال هستند خودبیمارانگاری هم دارند.

اشکال بالینی اختلال بدشکلی بدن

بدشکلی هراسی عضله

یکی از شایعترین نوع اختلال بدشکلی بدن بدشکلی هراسی عضله یا ماهیچه است. افرادی با این اختلال مردان را در بر می گیرند. هر چند ممکن است در زن ها هم مواردی به چشم بخورد. یک چهارم مردان دچار اختلال این نگرانی را دارند و بیشتر آنها هم ورزشکار هستند. دغدغه ذهنی با ماهیچه ها و وزن بدن برخی اوقات به علت عملکرد های ورزشی می باشد و مخصوصا کسانی که به بدن بالای ماهیچه به عنوان یک عامل برای موفقیت در ورزش توجه می کنند.

آنها دائماً اشتغال ذهنی دارند به اینکه آیا بدنشان به اندازه کافی عضلانی هست یا خیر و این دغدغه را دارند که ماهیچه هایشان خیلی کوچک نباشد. در این نوع اختلال فرد تصویر ذهنی منفی نسبت به اندام های خود دارد طوری که فکر می کند به اندازه کافی خوش هیکل نیست و وسواس در مورد هیکل و تمایل به عالی بودن از نظر عضلانی عقده آدونیس نامیده می شود.

اختلال بدشکلی بدن وارونه شده یا نیابتی

افراد مبتلا به این اختلال در مورد قیافه فرد دیگری ناراحت هستند. آنها ممکن است که فردی را که مورد علاقه شان است وادار به یک جراحی زیبایی غیر ضروری کند. در بعضی موارد این نگرانی ها با نگرانی های مربوط به ظاهر خودشان آغاز می شود. مثلا آنها این اشتغال ذهنی را دارند که موهای دختر شان مشکل دارد با اینکه در حقیقت هیچ ایرادی بر آن وارد نیست.

نوع هذیانی اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن هم طیفی از بینش را دارد. در نوع هذیانی آن افراد نشانه های شدیدتری را گزارش می دهند. بیش از یک سوم کسانی که از این اختلال رنج می برند باورهایشان در مورد ظاهر و اندام خود هذیانی است. آنها فکر می‌کنند که افکارشان در مورد ظاهرشان درست است و دیگران درکی از مشکل آنها ندارند. این افراد همچنین تمایلی به قبول درمانهای روانپزشکی و روانشناسی از خود نشان می دهند. تحقیقات نشان می دهد که شیوع این هذیان جسمانی بین ۴ تا ۸ درصد است.

ارتباط جراحی ترمیمی با اختلال بدشکلی بدن

انسانها از زمان های دور به مقوله زیبایی و آرایش اهمیت می دادند و همیشه به دنبال جذاب کردن چهره و بدن خود بودند و به این منظور از ابزارهای گوناگونی استفاده می کردند که حداقل دو نوع شناخته شده آن شامل جراحی زیبایی و آرایش میباشد. جراحی زیبایی که برای بهبود بخشیدن به صورت و اندام به کار گرفته می‌شود تخصصی است که به ترمیم و زیبایی ظاهر از طریق تکنیک های پزشکی می پردازند. پیشرفت های چشمگیر در این علم ساختار بدن را تغییر میدهد و افزایش تعداد روش های طبیعی زیبایی با حداقل اسیب درخواست برای جراحی های زیبایی را بالا برده است.

طبق بررسی هایی در آمریکا ۵۶ درصد زنان و ۴۳ درصد از مردان از ظاهر خود دارد ناراضی بوده اند. یافته ها نشان می دهند که تصویر بدنی منفی با نگرش مثبت نسبت به جراحی زیبایی همراه است. تمایل به جراحی های زیبایی به طور معنی داری با نگرش فرهنگی و اجتماعی نسبت به ظاهر و به طور منفی با رضایت از سن و شاخص توده بدنی ارتباط دارد و تاثیر رسانه ها فقدان رضایت و خشنودی از ظاهر و اندام را پیش بینی میکند و کسانی که جذابیت جسمی خود را پایین تر ارزیابی می کنند به احتمال بیشتری جراحی های زیبایی را دنبال می کنند.

جراحی و اعتماد به نفس در اختلال بدشکلی

اختلال بدشکلی بدن از عوامل پیش بینی کننده تصمیم برای جراحی های زیبایی است. در بعضی از مشاهدات مشخص شده است که بیش از ۵۰ درصد افراد دچار اختلال بدشکلی بدن دست به عمل جراحی می زنند و حتی این نوع شیوه های جراحی ممکن است بارها تکرار شود و فرد را دچار نارضایتی شدید از ظاهر خودش کند. با توجه به ماهیت بد شکلی که افراد با آن اشتغال ذهنی دارند عجیب نیست که آنان در در میان مراجعین کلینیک های جراحی و زیبایی باشند. چرا که این افراد تنها راه افزایش اعتماد به نفس خود را زیبایی و تناسب اندام می دانند. همچنین انتظارات واقع بینانه ای هم از نتایج درمان ندارند.

این جراحی ها معمولاً برای بالا بردن عزت نفس و خشنودی افراد از ظاهر و اندام خود انجام می شود چرا که اعتماد به نفس پایین و احساس دوست نداشتنی بودن و عدم جذابیت باعث میشود که به سراغ هر نوع جراحی پلاستیک غیرضروری بروند. جالب است بدانید که اعتماد به نفس آنها نه تنها حل نمی شود بلکه ممکن است روز به روز بدتر هم شود چرا که ریشه مشکل در ناخودآگاه باقی مانده است.

درمان اختلال بدشکلی بدن

برای پیشگیری و از بین بردن رفتارهای نامطلوب افراد دچار اختلال بدشکلی بدن می توان روش هایی بر اساس رویکرد رفتارگرایی استفاده کرد.

مواجهه درمانی

یکی از روش‌های درمانی رایج ERP می باشد. در این روش افراد از نگاه کردن به بدن خود پرهیز می‌کنند یا نقص های خیالی خود را در مکان های عمومی با لباس می پوشانند. اجتناب منجر به افزایش اضطراب می گردد. در بخش بعدی مواجهه سازی است که از فرد خواسته می شود تا موقعیت های اجتماعی را که از آنها می ترسد و اجتناب می‌کند به ترتیب میزان ترسناک بودن از بی‌خطرترین تا ترسناک ترین رده بندی کند و در شرایط کنترل شده با آن‌ها مواجه می شود. در بخش پیشگیری از واکنش، از رفتارهای همیشگی که سبب تداوم باورهای غلط درباره نقص اندام ها می‌شود جلوگیری به عمل می‌آید.

درمان شناختی_رفتاری

برای درمان این اختلال از شناخت درمانی هم استفاده می شود. رفتار درمانی شناختی در درمان اختلال بدشکلی بدن موفقیت زیادی دارد. افراد دچار این اختلال مجموعه ای از باورهای نادرست دارند و فکر می‌کنند که کل بدن یا اجزایی از اندام آنها ناقص یا زشت است و رفتارهای اجتنابی سبب تداوم استرس درباری ظاهر می گردد. از رفتار درمانی شناختی می توان برای شناسایی و به چالش کشیدن این باورهای نادرست استفاده کرد.

هدف آن است که افراد بفهمند که زیبایی یک برداشت و نوعی باور منحصر به فرد است یا اعتماد به نفس چیزی فراتر از آن است که فقط بر اساس ظاهر جسمانی تعیین شود. همچنین بازسازی شناختی می تواند مواردی همچون تشویق افراد به رها کردن عقاید نادرست درباره نارضایتی از اندام و جایگزین کردن آنها با توصیفاتی خنثی تر و عاری از عیب گیری از خود را در بر بگیرد.

کلام آخر

طبیعی است افرادی که دائما به بدن و اندام خود و عیب و نقص در مورد آن فکر می کنند در زندگی شخصی و اجتماعی شان نمی توانند عملکرد درستی داشته باشند و به دلیل مشغله ذهنی درمورد ظاهر از پیشرفت در خیلی از زمینه‌ها باز می‌مانند. از این رو مراجعه به درمان های روانشناسی تحت نظر متخصصان با تجربه ضروری است. اگر شما هم در اطرافیان خود افرادی با این ویژگی ها را می شناسید یا خودتان احساس می کنید که دچار وسواس در مورد ظاهر یا اندامتان شده اید می توانید از مشاوران با تجربه ما در کلینیک روانشناسی همراه کمک بگیرید.