افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی یا به اصطلاح دوری گزین هستند تمایل به حضور در جمع های گروهی و موقعیت های اجتماعی را ندارند چرا که از طرد شدن و قضاوت شدن توسط دیگران هراس دارند. آنها خودشان هم از وضعیت شان ناراضی هستند چرا که می دانند این نوع ویژگی مانع از پیشرفت در موقعیت های شغلی و تحصیلی و روابط بین فردی شان می شود. برای آشنایی بیشتر با این سبک شخصيتي در ادامه با ما همراه باشید.
شخصیت اجتنابی چیست؟
افراد دارای شخصیت اجتنابی معمولاً ترسو خطاب می شوند. آنها از ابراز وجود کردن و ارتباط برقرار کردن با دیگران میترسند. این سبک شخصیتی انگیزه‌های افرادی را که با آنها تعامل دارند به راحتی زیر سوال می‌برند. چنین رفتاری بیشتر نشان دهنده ضعف عزت نفس است تا حقیقتی در مورد دیگران. با این وجود تیپ شخصیتی اجتماعی احساس بی ارزش بودن را به جهان فرافکنی میکند و در نتیجه بسیار گوشه گیر می شود چراکه از ترک شدن و عدم تایید دیگران هراس دارد. طوری که اين انتظار باعث می شود به کوچکترین تهديد برای طرد یا تنفر احتمالی توسط کسانی که آنها را ملاقات میکند حساس شوند.
فرد اجتنابی به دیگران و ارتباطات اجتماعی رغبت دارد اما ترسش باعث میشود که از بقیه دور شود. کسانی که دارای شخصیت اجتنابی هستند در محیط‌های کاري معمولاً احساس ناراحتی می کنند. بیشتر کارها نیازمند تماس با دیگران است این تیپ شخصیتی می ترسند که مورد انتقاد آنها واقع شوند. بنابراین باید تلاش کنند که در محیط کار زیر دید رادار پرواز کند و به هر قیمتی شده از گروه های اجتماعی دور باشند. برای این افراد کار میتواند خطرناک باشد چرا که باعث شود احساس کند ناخواسته وارد شرایطی می شود که لزوما با پروژه های گروهی درگیری پیدا میکند.
از دست دادن موقعیت شغلی و رابطه ای در اجتنابی ها
شخص اجتناب کننده نمیخواهد نقش رهبر در گروه ها را داشته باشد چرا که دوست ندارد در معرض دید و ارزیابی دیگران باشد. آن ها ممکن است حتی سطحی از فراگیری از مسئولیت ها یا ارتقای شغلی یا جایگاهی که به آنها داده میشود را به خاطر همین مورد به راحتی رد کنند. فرد اجتنابي از انجام دادن کارها در تنهایی خودش بسیار لذت می برد یعنی جایی که بتواند از نگاه دیگران دور باشد.
اینگونه افراد در شناسایی و یکرنگ شدن با محیط به خاطر کاهش خطر اطراف مهارت دارند اما نمی دانند که با این رفتار ها بیشتر مورد توجه هستند. اینگونه افراد کشمکش های زیادی در روان شان دارند از یک طرف نیازمند یک رابطه هستند و از طرف دیگر به خاطر ضعف عزت نفس شان از دیگران دوری می کنند.
اینگونه تیپ های شخصیتی تنها کسانی نیستند که بی اعتماد باشند یا اضطراب بالایی داشته باشند. افراد اجتنابی همیشه با اعتماد مشکل دارند. آنها زمانی وارد رابطه می شوند که برای آنها مورد قبول و برای عشق ورزی تضمینی باشد. البته برای هیچ رابطه این تضمين ها وجود ندارد. افراد اجتنابی به راحتی رابطه را شکل می‌دهند و هنگامی هم که این کار را میکنند مدام فرد مقابل را از لحاظ وفاداری امتحان میکنند و نمی خواهند که از نااميدي های قبلی درس بگیرند. فقدان اعتماد به نفس و اضطرابي که شکل میگیرد میتواند رابطه آنها را دچار بحران کند.
معیارهای تشخیصی شخصیت اجتنابی از نظر انجمن روانپزشکی آمریکا
الگوی فراگیر بازداری اجتماعی احساسات ناتوانی و بی کفایتی و حساسیت مفرط به ارزیابی منفی که در اوایل بزرگسالی آغاز میشود و در زمینه های متفاوت وجود دارد به صورتی که با ۴ یا تعداد بیشتری از موارد زیر آشکار می گردد:
۱. از فعالیت های شغلی که ارتباطات بین فردی چشمگیری در بر دارند به علت ترس از انتقاد يا عدم تایید یا طرد شدن اجتناب می نماید.
۲. تا وقتی که اطمینان نداشته باشد که دیگران او را دوست دارند و تایید می کنند مایل نیست که با آنها ملاقات کند یا معاشرت داشته باشد.
۳. به علت این که می ترسد شرمنده شود یا مورد تمسخر دیگران واقع شود در روابط صمیمانه خویشتن‌داری زیادی نشان می‌دهد.
۴. در موقعیتهای بین فردی جدید به علت احساسات ناتوانی و بی کفایتی بازداری می کند.
۵. خودش را از نظر دیگران از لحاظ اجتماعی ناتوان، بی عرضه یا حقیر تصور میکند.
۶. معمولا دوست ندارد دست به ریسک شخصی بزند یا درگیر هر نوع فعالیت و آموزش جدیدی شود چرا که احتمال دارد باعث شرمندگی اش شود.
عوامل شکل گیری شخصیت اجتنابی
شخصيت اجتنابی در کودکی بسیار آرام و خجالتی می باشد. در نقش یک کودک ساکت کسانی که این سبک شخصیتی را دارند از لحاظ اجتماعی با محدودیت‌هایی روبرو هستند و در کارهای گروهی احساس راحتی نمی کنند. کودک احتمال دارد از رفتن به مدرسه خودداری کند چرا که در مقابل خواسته های دیگر بچه ها در مدرسه احساس عذاب می کند زیرا در موقعیت آموزشی جدید قرار میگیرد بدون اینکه تضميني برای تایید باشد. فرد اجتنابی مانند دیگر افراد خجالتی یک ارتباط ژنتیکی دارد و رفتارهای کودکی به بزرگسالی هم منتقل می شود.
به هر حال احتمال دارد محیط نقش اساسی تری را در تمایل فرد به اجتناب کند. کسانی که گوشه گیر هستند اغلب سابقه فامیلی و خانوادگی ترس و اضطراب دارند. والدین این افراد نوعی سبک تربیتی دارند که بیش از حد حمایتی و بر اساس ترس می باشد. آنها با جلوگیری ناشی از ترس مرضی و شدید به موقعیت های روزمره واکنش نشان می‌دهند و خودشان نیز واکنش افراطی و ارزیابی بیش از حد تهدیدها در موقعیتهای اجتماعی را به فرزندشان منتقل و آنها را حساس و آسیب پذیر می کنند. هنگامی که این رفتار والدین با تمایل طبیعی کودک به خجالتی بودن و انزوا آمیخته شود میتواند تاثیر بلندمدتی داشته باشد.
زندگی با فرد دارای شخصیت اجتنابی
وقتی که با یک فرد دارای شخصیت اجتنابی در رابطه هستید بدانید که از شما عشق بدون قید و شرط و تایید فراوان می خواهد اما در این رابطه ممکن است شما را عذاب دهد. چرا که نمیتواند متقابلا هم به شما عشق و محبتی بورزد. هیچ تضمين و مهربانی از سمت شما برای او کافی نیست. اگر در رابطه با چنین افرادی هستید احتمال دارد به خاطر درخواست های احساسی دائمی همسرتان آزرده خاطر و ناراحت شود. در این روابط شما احساس نابودی مي کنید یا خواسته های احساسی و اجتماعی شما نابود مي شود در حالیکه مدام تلاش میکنید
همسر یا نامزدتان را قانع کنید که به او وفادار هستید. حتي فازهاي اولیه رابطه هم می تواند یک چالش باشد. فرد دوری جو در ابتدا از شما فاصله می گیرد و عشق بازی هایش مانند موش و گربه است که سبب می شود شما همچنان با چالش روبرو شوید و برانگیخته بمانید. ممکن است تلاش زیادی کنید تا او را به خود ترغیب کنید. شايد بعدها به این نتیجه برسید که با هر نوع تلاشی هم این رابطه دوام نخواهد داشت چرا که متوجه می شوید اضطراب و بی مهری فرد مقابل برای اعتماد، احساسات شما را درگیر میکند.
بی اعتمادی و شخصیت اجتنابی
بعد از اینکه رابطه را شروع کردید شریک عاطفی شما احتمالاً اطلاعات خصوصی اش را به شما نمی گوید و شاید زمانی که شما احساسات و امیال تان را به او می‌گویيد دچار ترس شود. او از توجه شما استقبال میکند اما همیشه اضطراب فرایند اعتماد کامل به شما را به تعویق می‌اندازد و با کندی مواجه میکند. افراد اجتنابی از فاش کردن خودشان ترس دارند چرا که به طور درونی متقاعد شده‌اند که دیگران آنچه را که او می گویند دوست ندارند. اجتنابی ها از نظر اجتماعی بسیار محتاط هستند و احتمال دارد متوجه شوید آنها در زندگی فرآيند بدون هیجاني را طی می کنند. این افراد زندگی را محدود می کنند تا بتوانند از عهده ترس و اضطراب نسبت به طرد شدن از سمت دیگران بربيايند.
افسردگی و شخصیت اجتنابی
در طول زندگی متوجه می شوید که همسر یا نامزدتان اضطراب های دیگری هم دارد و احتمال دارد افسرده شود. زندگی که در ترس و نگرانی ریشه گرفته باشد میتواند خسته‌کننده و زمینه ساز براي انواع اختلالات ديگر شود. ممکن است تجربه کنید که شریک زندگی شما استرس زیادی در موقعیتهای اجتماعی دارد که در آن احساس می کند در معرض دید همه است و قبل و بعد از این تجارب افسرده می گردد. چنين رفتار های خسته کننده اي می تواند به تدریج حتی زمینه جدایی و متارکه را فراهم کند.
چرا شما جذب افراد اجتنابی شده اید؟
شما در این روابط جذب کسی شده اید که اعتقاد دارد به طور طبیعی منتقد هستید و او را انکار میکنید. او از ماندن با شما ترس دارد مگر اینکه بدون قید و شرط قبولش کنید یا تضمين دائمی بدهید. همچنین این افراد از افشا کردن راز های شخصی شان میترسند. این را بدانید که طبیعت انسان طوری است که همیشه میخواهد چیزهایی که ندارد را به دست بیاورد. این مسئله در مورد رابطه شما با فرد اجتنابي هم صدق مي کند. افراد اجتنابی از لحاظ احساسی آنقدر بي عزت نفس و شکاک هستند که میتوانند همه آنچه را که دل نازک شان را تسخیر می کند به شما بدهند.
اين را بدانيد که هر چه شما برای جلب اعتماد او بیشتر تلاش می کنید بیشتر تقویت میشود و این تغییر مثبت در اعتماد به علاقه شما سبب میشود که به دنبال چیزهای بیشتری هم باشید. از آنجایی که این تیپ شخصیتی نیاز پایان ناپذیر به تایید دارند شما دائما همه چیز را فراهم می کنید اما عطش آن ها خاموش نمی شود. سیستم حمایتی آنان محدود است و سبب می شود که همزمان به چند نفر نیازمند باشند تا برای محافظت به آنها تکیه کنند.
روش های رفتاری مناسب با فرد اجتنابی
اگر شما می خواهید با یک فرد در رابطه باشید و یا حتی تصمیم ازدواج با او بگیرید لازم است نکاتی را در رابطه با او بدانید. اینکه چگونه با این افراد بايد رفتار کنید اهمیت زیادی دارد.
در مورد انتظاراتتان واقع بین باشید
به اين نکته مهم توجه کنید که الگوهای احساسی و سبک شخصیتی افراد به راحتی تغییر نمی کند. تقاضای شما برای اعتماد وارد شدن به قلمروی جدید اجتماعی یا انگیزه برای حمایت، رشد و پیشرفت رابطه‌تان برای فرد مقابل گاهی می تواند ترس آور باشد. اگر بتوانید انتظاراتتان را واقع‌بینانه کنید احتمال موفقیت های جزئی وجود دارد.
به آرامی خواسته های خود را به همسرتان بگویید. این را بدانید که همسرتان سعی میکند خودش را از هراس شدید به خاطر ترک شدن رها کند. توصیه می شود که با مهربانی نگرانی هایتان را مورد توجه قرار دهید در حالی که تعهد و توجه تان را همچنان حفظ می کنید. اگر فرد مقابل بداند که شما قصد ترک کردن او را ندارید آماده شنیدن می شود و پاسخ سازنده به شما می‌دهد.
رفتارهای اجتماعی او را تقویت کنید
تلاش برای فعالیت ها و تجربه های اجتماعی جدید برای تیپ شخصیتی اجتنابی و ترسو بسیار دشوار و ترس آور می باشد. اين افراد به روندهای معمولی و قابل پیش بینی که به آنان احساس امنیت می دهند علاقه بیشتری دارند و احساس راحتی می کنند. به راه های بیاندیشید که موجبات رضایت همسرتان را فراهم میکند و باعث رفع نیازهای او می شود. مثلاً با او در مورد قرار شبانه صحبت کنید و فعالیت هایی را باهم برنامه بریزید و با کمال میل وارد قرار و مدار شوید.
در ابتدا بخواهيد کاری انجام دهید که زیاد ماجراجویان نباشد مثلاً برای قدم زدن طولانی با هم بيرون بروید و سپس به رستوران بروید. با گذشت زمان فعالیت های جدیدی را اضافه کنید مثلاً رفتن به کنسرت. رمز کار این است که وقت خوبی را با هم بیرون بگذرانید و در طول این زمان افراد جدیدی را هم به تدریج وارد رابطه کنید.
روان درمانی
ممکن است نامزد یا همسر شما همچنان از تنهایی لذت ببرد و تمایلی به شرکت و کارها و فعالیت های جمعی نداشته باشد. در این مواقع جر و بحث کردن با او و یا قانع کردنش فایده ای ندارد و ترس و نگرانی او را بیشتر میکند. ممکن است حتي عزت نفس او را بیشتر از آنچه که هست خدشه دار کند. بنابراین توصیه میشود در این مواقع او را تشویق به رفتن نزد مشاور و درمان کنید و خودتان هم در این مسیر به او کمک کنید.
اگر شما هم وارد رابطه اي شدید که فرد مقابل شخصیت اجتنابی دارد و یا حتی احساس میکنید که خودتان چنین ویژگی هایی دارید توصیه می شود که از راهنمایی های روانشناسان و مشاوران با تجربه کلینیک روانشناسی همراه استفاده کنید.
