اختلال پانیک

شاید تاکنون در اطراف خود کسانی را دیده باشید که ناگهان دچار حملات وحشت زدگی می شوند و وضعیت خود را اینگونه توصیف می کنند که گویی در حال تجربه کردن مرگ هستند بدون آنکه محرک خاصی وجود داشته باشد. به این اختلال حمله پانیک یا وحشت زدگی گفته می شود. برای آشنایی بیشتر با حمله پنیک در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

 

اختلال وحشت زدگی یا حمله پانیک چیست؟

اختلال وحشت زدگی یعنی حملات مکرر وحشت یا اضطراب. این حمله ها با برخی نشانه های جسمانی همراه هستند مانند تنفس، سریع تپش قلب، سرگیجه، تعریق زیاد، احساس حالت تهوع و لرزش بدن. همچنین احتمال دارد فرد به شدت احساس وحشت کند و حالتی را تجربه کند که احساس می‌کند خودش نیست و اعمال خود را از نگاه فرد دیگری تماشا کند. به این حالت دیپرسونالیزیشن می گویند. بیشتر مردم در زندگی خود حداقل یک بار دچار حملات پانیک شده‌اند اما این اختلال هنگامی تشخیص داده می‌شود که این حملات به طور همیشگی و غیر منتظره اتفاق بیفتد و تا یک ماه بعد احتمال روی دادن دوباره آنها باز هم وجود داشته باشد.

هرچند این حملات معمولاً غیر قابل پیش بینی و ناگهانی هستند اما شاید برای دیگران با موقعیت ها یا شرایط خاص همچون سوار شدن اتوبوس یا مترو تداعی شود. اختلال وحشت زدگی با تعدادی نگرانی و رعب ارتباط دارد از جمله: ترس از اینکه این حملات دلایل پزشکی خاصی داشته باشند مثل بیماری های قلبی یا حمله صرع. هرچند آزمایش‌های پزشکی زیادی نشان گر این هستند که هیچگونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد. برخی افراد دیگر فکر می کنند که در حال دیوانه شدن یا از دست دادن کنترل خود هستند. کسانی که دچار این اختلال هستند در زندگی خود تغییرات زیادی ایجاد می کنند. مثلا همیشه اطمینان پیدا می‌کنند که مکانی امن برای آنها وجود دارد تا در صورت رخ دادن حمله پانیک بتوانند به آنجا پناه ببرند و این موضوع گاهی اوقات سبب می شود که شغل خود را رها کنند یا از دیگران فاصله بگیرند.

شیوع حمله پانیک

نرخ شیوه تمام عمری حمله پانیک ۱ تا ۴ درصد است و نرخ شیوه شش ماهه آن حدود پنج دهم تا یک درصد و  ۳ تا ۵.۶ درصد برای حملات وحشت زدگی است. موارد در زنها بیشتر از مردها است. شیوع آن در کودکان زیر ۱۴ سال کمتر از ۴ دهم درصد است. نرخ شیوع در افراد مسن تر کاهش می یابد. میانگین سن شروع برای اختلال پانیک در آمریکا ۲۰ و ۲۴ سالگی است. تعداد کمی از موارد در کودکی آغاز می شوند و شروع این اختلال بعد از ۴۵ سالگی غیر عادی اما امکان پذیر است.

این طور به نظر می رسد که هم در شیوع و هم در نحوه بروز اختلال پانیک تفاوت‌های فرهنگی وجود دارد. مثلاً در برخی کشورهای آسیایی مثل تایوان شیوه حملات پانیک بسیار کم است و علت آن احتمالاً برچسب مربوط به اعتراف و اعلام اختلالات روانی است. با این حال در برخی فرهنگ ها و جوامع احتمال دارد اختلال پانیک به صورت نشانه های بسیار متفاوت باشد. مثلاً نوعی اختلال اضطرابی وجود دارد که فقط در اهالی منطقه کارائیب دیده می شود. این نوع اختلال وحشت زدگی را رویدادهای استرس‌های زندگی ایجاد می‌کنند مانند مشکلات زناشویی و مالی اما نحوه نمایش آن را هنجارهای فرهنگی و اجتماعی غالب در جامعه تعیین می کنند.

معیارهای انجمن روانپزشکی آمریکا برای اختلال پانیک

حمله وحشت زدگی به معنای ترس شدید یا ناراحتی بیش از حد و ناگهانی است که در عرض چند دقیقه به اوج خودش می رسد و در طی آن چهار مورد یا بیشتر موارد زیر دیده می شوند:

تپش سریع و نامنظم قلب، تپش سریع قلب با صدای بلند یا افزایش سرعت تپش قلب

تعریق زیاد

لرزیدن

احساس خفگی یا تنگی نفس

احساس گیر کردن چیزی در گلو

درد در ناحیه قفسه سینه

حالت تهوع یا درد در ناحیه شکم

احساس سرگیجه و عدم تعادل یا در شرف غش کردن

احساس سرد یا گرم شدن در بدن

احساس بی حس شدن یا سوزن سوزن شدن بدن که به آن پارستسیاس می گویند

احساس عدم واقعیت یا گسسته شدن از بدن

ترس از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن

ترس از مردن

نکته مهم این است که بدانید افزایش ناگهانی می تواند از حالت آرام یا از حالت اضطرابی شروع شود.

بعد از حداقل یکی از این حملات پانیک فرد به مدت یک ماه یا بیشتر یکی از این موارد را تجربه میکند:

۱. نگرانی همیشگی درباره تکرار رخ دادن حملات پانیک و پیامدهای ناشی از آن ها. مثلاً از دست دادن کنترل یا دچار حمله قلبی شدن.

۲. تغییرات ناسازگارانه و بیش از حد یا معنادار در رفتار که با این حملات ارتباط دارند. مثلاً شخص رفتار هایی را در پیش می‌گیرد تا از حملات پانیک خودداری کند. به عنوان مثال از ورزش کردن یا از قرار گرفتن در شرایط نا آشنا پرهیز می کند.

در صورتی می توان فردی را مبتلا به حمله پانیک دانست که این اختلال به علت تاثیر مستقیم یک ماده مخدر یا داروی تجویزی یا یک عارضه پزشکی دیگر نباشد یا با اختلال دیگری توجیه نشود.

 

علت اختلال پانیک

به علت شدت نشانه های جسمانی اختلال پانیک خیلی از محققان به دنبال علت های بیولوژیک هستند اما مشخص شده است که عوامل پسیکولوژیک و شناختی هم وجود دارد که سبب تداوم این اختلال می شوند.

نظریه های بیولوژیک

یکی از ویژگی های رایج حملات وحشت زدگی تنفس زیاد و بیش از حد بدن است. این عامل می تواند جرقه باشد برای آغاز برخی واکنش های خودمختار بدن و به یک حمله وحشت زدگی کامل منجر شود. تنفس زیاد و بیش از حد سبب می‌شود که غلظت دی اکسید کربن خون کمتر از حالت عادی شود و در نتیجه ph خون بیشتر شود. افزایش ph سبب می‌شود که به سلولهای بدن اکسیژن به اندازه لازم نرسند. این کار باعث می‌شود که در عملکرد دستگاه قلبی و عروقی تغییراتی به وجود آید تا این کمبود اکسیژن جبران شود و این تغییر می تواند نشانه های حملات پانیک را ایجاد کنند علائمی که تحت عنوان اضطراب شناخته می شوند.

عامل دیگر برای اختلال وحشت زدگی می تواند مربوط به اختلال در شبکه نورآدرنالین باشد. شواهد نشان می‌دهد که شبکه نورآدرنالین می تواند به مسائل بیولوژیکی در شکل گیری حملات پانیک کمک کند و نیز نشان داده اند که نوراپی‌نفرین در نشانه های اختلال وحشت زدگی نقش دارند. برخی محققین عقیده دارند که افراد دچار حمله پانیک در نورون های گابا هم نقص دارند. نورون های گابا مانع فعالیت شبکه نور ادرنالین می شوند و مطالعات انجام شده با PET اسکن هم این موضوع را تایید کردند.

شرطی سازی کلاسیک

در شرطی سازی کلاسیک محرک غیر طبیعی با یک محرک طبیعی در کنار هم قرار می گیرند و سرانجام باعث آغاز شدن رفتاری می شود که معمولا با محرک غیر شرطی تداعی یادآروری می گردد. مثلاً بعد از چند بار جفت شدن صدای زنگ که محرک شرطی است با غذا که محرک غیر شرطی است صدای زنگ به تنهایی می تواند یک پاسخ شرطی مثل ترشح بزاق ایجاد کند. روانشناسان برای توضیح اختلال پانیک از عامل شرطی سازی کلاسیک استفاده کردند و اعتقاد دارند که محرک های شرطی مانند تپش سریع قلب و محرک های بیرونی مانند آسانسور پر ازدحام یا پل هوایی که در اولین حملات پانیک اتفاق می‌افتند می‌تواند به محرک‌های شرطی تبدیل شوند که اضطراب پیش بین یا حملات وحشت زدگی را آغاز کنند.

فاجعه انگاری حس های بدنی

به عقیده برخی روانشناسان حملات پانیک به این علت اتفاق می افتد که افراد احساس های فیزیکی خود را به طور فاجعه آمیزی تهدیدکننده تفسیر می‌کنند. خیلی از حس های بدنی مبهم هستند مانند تپش نامنظم قلب که می تواند به معنای حمله قلبی شدید تعبیر شود و می تواند به این معنا باشد که یکی از کسانی که فرد به شدت او را دوست دارد همین حالا وارد اتاق شده است (تفسیر مثبت).

با این حال افرادی که مبتلا به پنیک می‌شوند معمولاً احساس های فیزیکی را اغراق‌آمیز برداشت می‌کنند یعنی سوگیری شناختی دارد تا از میان چند برداشت خود بدترین و منفی ترین آنها را انتخاب کنند و قبول کنند. به اعتقاد برخی محققان این حالت به یک دور باطل می انجامد. در این دور باطل هرگونه حسی تهدید آمیز تعبیر می شود و سبب افزایش شدت خطری می شود که فرد آن را احساس کرده است.

حساسیت به اضطراب

آنچه در مورد حمله پانیک وجود دارد این است که افراد مبتلا به آن هنگامی که یک محرک درونی یا بیرونی را احساس می‌کنند که احتمال دارد قریب الوقوع بودن حمله پانیک را نشان دهد به شدت دچار استرس می شوند. بنابراین هر توضیحی در مورد اختلال پانیک باید بگوید که چرا افراد دچار این اختلال با تشخیص این محرک‌ها مضطرب می‌شوند و این واقعیت در نهایت چگونه به یک حمله وحشت زدگی می‌انجامد.

کسانی که حمله پانیک ندارند در آزمایش های چالش بیولوژیک به محرک‌های حسی درونی واکنش نشان می دهند و همچنین به واکنش های هیجانی دچار می‌شود اما خیلی کم پیش می‌آید که فقط با این نشانه ها مضطرب شوند و افزون بر آن تقریباً هرگز وحشت زده نمی شوند. به اعتقاد بعضی روانشناسان برخی افراد باورهای نادرستی دارند و فکر می‌کنند که حس های بدنی نشان دهنده این است که رویداد های خطرناک را تجربه خواهند کرد. این باور یا تفسیر شخصی از رویداد حساسیت به اضطراب نامیده می شود و منظور از آن تمایل فرد به هراس از نشانه های مربوط به اضطراب مانند گرفتگی عضلات یا افزایش ضربان قلب است چرا که این باور در او وجود دارد که این گونه نشانه ها پیامدهای ناگواری به دنبال خواهند داشت.

 

درمان اختلال پانیک

بیشتر بیماران دچار اختلال پنیر به درمان خیلی خوب پاسخ می‌دهند. بهترین نوع درمان دارو درمانی و روان درمانی شناختی رفتاری می باشد. هرچند گاهی لازم است خانواده درمانی هم صورت بگیرد تا اعضای خانواده با اختلال فرد و مشکلات روانی اجتماعی او آشنا شوند و بتوانند در بهبود حال فرد نقش داشته باشند.

دارودرمانی

از آنجایی که حملات وحشت زدگی معمولاً نشانه های جسمانی دارند به عقیده برخی محققان اولین درمان لازم است دارودرمانی باشد. داروهای ضد افسردگی بر روی خیلی از اختلالات اضطرابی هم تاثیر گذار هستند. از بین این داروها مهارکننده‌های بازجذب سروتونین رایج ترین داروهایی هستند که توسط روانپزشکان برای ااختلالات اضطرابی تجویز می شوند. پزشکان غالباً برای کم کردن بلافاصله نشانه ها داروهای بنزودیازپین هم تجویز می کنند که به صورت کوتاه مدت استفاده می شود.

درمان های رفتاری و شناختی

انواع مختلفی از درمان های رفتاری و شناختی در درمان اختلال وحشت زدگی موثر شناخته شده است. گزارش های گوناگون نشان داده اند که رفتار درمانی و شناخت درمانی نسبت به دارو درمانی در اولویت هستند. هرچند برخی مطالعات هم ترکیب درمان های رفتاری و شناختی با دارو درمانی را موثرتر از هر کدام از آنها به تنهایی می دانند. هدف شناخت درمانی برای اختلال پانیک این است که فرد را از باورهای نادرست خود آگاه کند و در مورد حملات پانیک به او اطلاعات بدهد. فرد باید متوجه شود که تفسیر کردن حس های بدنی به عنوان نشانه های حمله پانیک، مرگ یا یک رویداد وحشتناک قریب‌الوقوع یک باور نادرست است. همچنین لازم است به آنها توضیح داده شود که وقتی حملات رخ می‌دهند موقتی و زودگذر هستند و هیچ گونه تهدیدی برای او ندارند.

درمان های مبتنی بر مواجهه

در این نوع درمان ها از فرد خواسته می شود تا در محیط تحت نظارت شرایطی ایجاد کند تا دچار حمله وحشت زدگی شود. مثلاً اگر شخص همیشه قبل از حمله پانیک به طور موقت دچار سرگیجه میشود از او خواسته می‌شود که در حالت نشسته روی صندلی آنقدر بچرخد تا این حالت ایجاد شود یا اگر تنفس بیش از حد جرقه آغاز است از او می خواهند که برای مدتی تند و عمیق نفس بکشد. به هنگام ایجاد اولین نشانه های فیزیکی حمله پانیک از او خواسته می شود تا از تکنیک های ذهنی و جسمی مخصوص که برای کنترل حمله طراحی شده‌اند مانند تکنیکهای بکارگیری ریلکسیشن استفاده کند.

در کل اختلالات اضطرابی نیاز به درمان دارند و لازم است در کنار هر تکنیکی که استفاده می‌کنید حتماً از روانشناسان و مشاوران با تجربه هم کمک بگیرید. اگر شما هم دچار چنین حملاتی هستید یا حالات اضطرابی را تجربه می کنید میتوانید روانشناسان ما در کلینیک روانشناسی همراه کمک بگیرید.