استرس جاد نوعی اختلال روانی محسوب می‌شود که به علت تجربه رویدادهای آسیب‌زا رخ می‌دهد و می‌تواند تا مدت‌ها شخص را درگیر نماید. این رویدادها غالباً بسیار دردناک هستند و می‌توانند عامل واکنش‌های شدید و غیر منتظره در افراد باشند. دلیل حاد بودن استرس این است که رویدادهای ناخوشایند ناگهانی و با شدت زیاد در زندگی اتفاق می‌افتند و فرد را غافلگیر می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با علت و علائم و درمان اختلال استرس حاد در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
استرس حاد چیست؟
استرس حاد نوعی عکس العمل روانی و جسمانی است که بدن انسان به شرایط دردناک یا ناخوشایند بروز می‌دهد. این نوع اختلال گذرا و کوتاه مدت است و معمولاً در یک ماه اول بعد از اتفاقات ناخوشایند رخ دهد. برخی از این افراد می‌توانند بعدها دچار اختلال استرس پس از سانحه شوند مخصوصاً اگر درمان نشوند. این اختلال می‌تواند بین سه روز تا یک ماه به طول بیانجامد. هرچند استرس واکنش نرمال انسان به عوامل و شرایط ناگوار است اما اگر بیش از حد باشد کنترل شخص از دست می‌رود و در زندگی روزمره او مشکلات زیادی ایجاد می‌شود.
استرس حاد معمولاً در پی حوادثی چون جنگ ، فاجعه طبیعی و خشونت ، تجاوز جنسی یا سایر بلایای این چنینی رخ می‌دهد. این حوادث معمولاً تا مدت‌ها ذهن و روان فرد را مشغول کرده و حتی می‌تواند بارها در خواب و رویاهای او تکرار شوند. شخص در حالتی قرار می‌گیرد که برخی اوقات انگار آن اتفاق دوباره در حال روی دادن است و ناخودآگاه واکنش‌های جسمی یا روانی هم بروز می‌دهد.
نشانه‌های اختلال استرس حاد
طبق راهنمای تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا مهمترین علائم این اختلال شامل موارد زیر است:
نشانه‌های تجزیه ای: کم شدن هوشیاری و آگاهی نسبت به محیط اطراف ، احساس جدا شدن بی‌حس شدن یا ناتوانی در پاسخ دادن عاطفی به شرایط ، عجیب و غیر واقعی بودن محیط پیرامون ، احساس غیر واقعی بودن افکار و احساسات و فراموشی تجزیه ای به معنای عدم به یاد آوردن جنبه‌های مهم آن حادثه.
نشانه‌هایی از تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا: به این معنا که شخص احساس می‌کند آن حادثه دوباره در حال اتفاق افتادن است و یا با به خاطر آوردن شرایط آن دچار حالت استرس و نگرانی و ترس می‌شود. شخص دائماً تصاویر کابوس‌ها و افکار یا توهماتی در مورد آن رویداد دارد.
نشانه‌های اجتناب: منظور این است که افراد از هرگونه رویدادی که باعث به خاطر آوردن آن تجربه تلخ می‌شود خودداری می‌کنند مثلاً از رویدادها ، مکان‌ها ، افراد ، احساسات ، فعالیت‌هایی که سبب به خاطر آوردن آن رویداد می‌شوند اجتناب می‌کنند. حتی اگر کسی بخواهد در مورد آن اتفاق بیشتر بداند یا از او سوالاتی بپرسد شدیداً مقاومت می‌کند یا دچار ترس و استرس می‌شوند.
نشانه‌های اضطراب: افراد دچار اختلال استرس حاد درگیر عواملی چون پریشانی ، مشکلاتی در توجه و تمرکز ، تحریک پذیری ، ناتوانی در نشستن یا توقف کردن ، احساس سردرگمی در زمان و مکان و اختلالات خواب هستند.
علت اختلال استرس حاد چیست؟
به عقیده روانشناسان تروما عامل مهم در ایجاد اختلال استرس حاد است. تروما تجربه‌ای دردناک و آزاردهنده و ناخوشایند است که تا مدت‌ها تاثیرات جسمانی و روحی روانی زیادی دارد. تروما می‌تواند سبب درماندگی و وحشت فرد شود. مهمترین عواملی که سبب تروما می‌شوند شامل مرگ یکی از عزیزان ، تجاوز جنسی ، توهین کلامی ، بودن در میادین جنگ ، تصادفات رانندگی وحشتناک ، حملات فیزیکی ، تهدید به آسیب‌های جدی برای خود یا دیگران ، بلایای طبیعی همچون سیل زلزله و آتش سوزی تهدید به آسیب‌های شدید برای خود یا دیگران هستند. همچنین مشاهده برخی حنه‌های خشونت آمیز مخصوصاً برای کودکان و نوجوانان می‌تواند عامل اختلال استرس حاد باشد.
عوامل دیگری که زمینه ساز اختلال استرس حاد هستند شامل:
عوامل فردی: این عوامل مربوط به توانایی‌های فرد برای مقابله با استرس ، سابقه اختلالات روانی و خلقی در خانواده و ویژگی‌های شخصیتی او است. مثلاً کسانی که حساس ، زودرنج یا مضطرب هستند بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند. علاوه بر این سابقه خانوادگی هم در این اختلال نقش دارد.
عوامل محیطی: این عوامل به زمان رویداد و شدت آن و حمایت اجتماعی بستگی دارد. مثلاً کسانی که در معرض رویدادهای بلند مدت با شدت بیشتری قرار گرفته‌اند و حمایت اجتماعی کمتری هم دارند بیشتر در معرض این اختلال هستند.
درمان اختلال استرس حاد
این را بدانید که برخی از اوقات واکنش‌های استرس حاد تحت عنوان اختلال روانی محسوب نمی‌شود و احتمال دارد که افراد نیاز به درمان نداشته باشند. اگر واکنش‌های ناشی از استرس از چند روز بیشتر شود لازم است به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.مهمترین روش‌های درمان این اختلال شامل موارد زیر است:
روان درمانی
درمان‌های شناختی رفتاری بهترین نوع درمان برای این اختلال به شمار می‌رود. این درمان باعث می‌شود که فرد از سایر اختلالات روانی همچون استرس پس از سانحه در امان بماند. درمان‌های شناختی رفتاری تا چند هفته بعد از جربه اتفاق ناخوشایند توسط روانشناس شروع می‌شود. برای نتیجه گرفتن در درمان لازم است که درمان چند روز در هفته باشد.
دارودرمانی
داروها معمولاً در رده اول برای درمان اختلال استرس حاد نیستند چرا که تاثیرات آنها به اندازه درمان‌های شناختی رفتاری نمی‌باشد و همچنین اثرات کوتاه مدتی دارند. طبق نظر سازمان بهداشت جهانی گاهی می‌توان از داروهایی همچون کلونازپام برای کاهش دادن نشانه‌های اضطراب یا بی‌قراری و تحریک پذیری استفاده کرد. لازم به ذکر است که استفاده از این نوع داروها بیش از حد می‌تواند سبب اعتیاد یا وابستگی شده و حتی احتمال ایجاد اختلال استرس پس از سانحه را افزایش دهد.
مراقبت از خود و دریافت حمایت
اطمینان پیدا کنید که شما از لحاظ مراقبت و مایت اطرافیان در امنیت کامل هستید. تحقیقات نشان داده است کسانی که از حمایت‌های لازم اجتماعی بهره‌مند می‌شوند بهتر می‌توانند با حوادث یا رویداد آسیب‌زا کنار بیایند. ورزش‌های منظم ، خواب کافی ، رژیم غذایی مناسب و انجام مدیتیشن و مراقبه می‌تواند برای بهزیستی روان در این دوران مناسب باشد.
کلام پایانی
در این مقاله با اختلال استرس حاد و نشانه‌ها و درمان آن آشنا شده‌اید. اگر شما هم نشانه‌هایی از این اختلال را دارید یا دچار رویداد آسیب‌زایی شده‌اید و هنوز نتوانسته‌اید با آن کنار بیایید توصیه ما این است که حتماً از روانشناس بالینی و با تجربه در این زمینه کمک بگیرید.
