ترس از مرگ امری کاملاً طبیعی است که در هر انسانی وجود دارد. اولین بار ترس از مرگ را فروید مطرح کرد. او تصور می‌کرد که میل انسان به جاودانگی باعث این مسئله می‌شود. اما سوالی اینجاست که شما چقدر از مرگ خود یا عزیزانتان می‌ترسید و برای مقابله با آن چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟ برای رسیدن به پاسخ ادامه مقاله را دنبال کنید.
ترس از مرگ یا تاناتوفوبیا چیست؟
تاناتوس یک کلمه یونانی است که به تجسم در مورد مرگ اطلاق می‌شود و فوبیا هم به معنای ترس شدید است. تاناتوفوبیا نوعی ترس غیر مععقول و بیش از حد در مورد مرگ است که سبب ایجاد اختلالاتی در زندگی فرد می‌شود. خیلی از ما از مرگ می‌ترسیم و این امری کاملاً طبیعی است ولی اگر این ترس شدید و غیر منطقی باشد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد باید تشخیص تاناتوفوبیا داد. گاهی شدت ترس به اندازه‌ای می‌شود که فرد ترجیح می‌دهد هرگز از خانه خارج نشود یا در کارهایی که احساس کند کمی خطر دارد، وارد نشود. مرگ امری بدیهی است اما نباید به آن اجازه داد که طوری بر فرد غلبه کند که امید به زندگی و شور و شوق و انگیزه‌اش را از بین ببرد. فرد دچار این فوبیا ممکن است به تدریج به اختلالاتی همچون افسردگی یا اضطراب دچار شود.
آیا ترس از مرگ یک اختلال روانی است؟
خیر اینگونه نیست. طبق کتابچه راهنمای تشخیصی اختلالات روانی تاناتوفوبیا نوعی فوبیا می‌باشد اما به عنوان یک اختلال روانی جداگانه در نظر گرفته نشده است. با این حال این امر دلیلی نمی‌شود که تاثیرات منفی این نوع فوبیا را نادیده بگیریم.
ترس از مرگ در کودکان
این را بدانید که ترس از مرگ در کودکان با بزرگسالان بسیار متفاوت است چرا که آنها درکی از مسائل مذهبی و باورهای دینی ندارند و ادراکشان از زمان به گونه‌ای است که تصور می‌کنند فردی که فوت کرده است امکان دارد دوباره برگردد. علاوه بر این کودکان نمی‌توانند از مکانیزم‌های دفاعی مانند بزرگسالان استفاده کنند. بنابراین احتمال دارد احساساتی در مورد مرگ یا ترس از آن داشته باشند که نتوان اسم فوبیا را رویش گذاشت. اگر کودک به مدت ۶ ماه این ترس را داشته باشد باید تشخیص تاناتوفوبیا را داد و برای درمانش اقدام کرد.
ترس از مرگ در نوجوانان
کودکان در سن ۴ سالگی متوجه مفهوم مرگ می‌شوند و ممکن است از آن بترسند که البته این ترس موقتی است. اما این ترس ممکن است در نوجوانی اوج بگیرد و به مرور زمان بدتر شود. ترس از مرگ نوعی ترس معمولی دوران کودکی در رده سنی ۷ تا ۱۶ سال است و غالباً به سلامت روان ارتباطی ندارد.
ترس از مرگ در خواب
متاسفانه کسانی که تاناتوفوبیا دارند از این می‌ترسند که در خواب هم بمیرند. این گونه افراد دائماً این دغدغه ذهنی را دارند که شاید در خواب بمیرند به همین دلیل ممکن است در برابر خوابیدن مقاومت کنند. همین عامل می‌تواند سبب اختلالاتی در خواب و بیداری آنها شود و سلامتی جسمی و روانیشان را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع مختلف ترس از مرگ
ترس از مرگ به دلایل گوناگونی ممکن است در افراد شکل بگیرد و به همین علت به چندین نوع تقسیم بندی می‌شود:
ترس از ناشناخته‌ها
انسان تمایل دارد که همیشه محیط اطراف خود را بشناسد و بتواند شرایط را پیش بینی کند. این امر باعث آسودگی خاطرش می‌شود. بنابراین طبیعی است هنگامی که نتوان شرایط را ارزیابی کرد و محیط مبهم باشد دچار ترس می‌شود. دلیل ترس از مرگ همین است که فرد نمی‌داند با چه چیزهای ناشناخته روبرو خواهد شد و چه اتفاقی می‌افتد. از طرفی همین که نمی‌توانیم مرگ را فهم کنیم ترس را در ما بیشتر می‌کند.
ترس از نداشتن کنترل
انسان‌ها دوست دارند کنترل هر چیز را در اختیار داشته باشند و مرگ چیزی است که کاملاً از کنترل انسان خارج است. به همین علت برخی‌ها ممکن است رفتارهایی انجام دهند تا هر طور شده مرگ را کنترل کنند مثلاً اصول بهداشتی را به شدت رعایت کنند یا از مناسک مختلف پیروی کنند تا هر طور شده بر ترسشان غلبه کنند. بنابراین این احتمال وجود دارد که افراد دچار تاناتوفوبیا اضطراب بیماری، هذیان یا وسواس شدید داشته باشند.
ترس از درد و بیمار شدن
برخی از افراد گویی ظاهراً ترسی از مرگ ندارند اما رفتارهایشان به گونه‌ای است که می‌ترسند در وضعیتش قرار بگیرند. آنها ممکن است از سالمندی یا ابتلا به دردهای مزمن و لاعلاج بترسند. در این شرایط توصیه می‌شود که حتماً تشخیص فوبیای دقیق را به عهده یک روانشناس بالینی یا روانپزشک گذاشت. آنها ممکن است دچار اضطراب بیماری یا سایر اختلالات جسمی باشند که با تاناتوفوبیا اشتباه گرفته شود.
ترس از دست دادن عزیزان
خیلی از کسانی که دچار ترس از مرگ هستند از اینکه روزی احتمال دارد عزیزانشان را از دست بدهند هم واهمه دارند حتی اینکه پس از مرگشان چه اتفاقی برای بازمانده‌هایشان می‌افتد.
نشانه‌های ترس از مرگ
نشانه‌های تاناتوفوبیا شامل موارد زیر می‌شود:
نگرانی یا ترس بیش از حد از مرگ طوری که باعث اختلالاتی در زندگی عادی و عملکرد فرد می‌شود.
از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که ممکن است با مرگ ارتباط داشته باشد خودداری می‌کند.
هنگامی که به مردن فکر می‌کند دچار ترس یا اضطراب شدید می‌شود.
تجربه برخی نشانه‌های جسمانی هنگام اندیشیدن در مورد مرگ مانند افت فشار خون، لرزیدن بدن، حالت تهوع، سردرد، عرق کردن و..
ترس از آیین‌ها و مناسک مرتبط با مرگ و تدفین
ماندن در خانه و خودداری از رفتن به شرایطی که ممکن است با مرگ ارتباط داشته باشد.
تجربه حملات پنیک یا وحشت زدگی موقع اندیشیدن به مرگ خود یا اطرافیان
علت ابتلا به ترس از مرگ
دلایل گوناگونی ممکن است باعث ترس از مرگ یا تتوفوبیا شود. مثلاً کسانی که در دوران کودکی خود اتفاقات ناخوشایند یا ترومای را تجربه کردند، احتمال ابتلا به بیماری‌های جسمی لاعلاج، گوشه‌گیری و خجالتی بودن از دوران کودکی، علل مذهبی، ترس از آینده و دنیای ناشناخته و… این‌ها می‌تواند در فوبی مرگ تاثیرگذار باشند.
به این نکته توجه کنید که ترس از مرگ در دهه‌های دوم زندگی بیشتر وجود دارد و زن‌ها در دهه پنجم زندگی بیشتر از مردها فوبی مرگ دارند. همچنین با افزایش سن و سالمندی ترس از مرگ کمتر می‌شود. همچنین کسانی که ویژگی شخصیتی مغرور یا خودشیفته‌ای دارند بیشتر از افراد متواضع فوبی مرگ دارند. کسانی هم که دچار بیماری‌های جسمی هستند بیشتر از سایرین به مرگ می‌اندیشند و از آن واهمه دارند.
راه‌های غلبه بر ترس از مرگ
برای درمان و از بین بردن تاناتوفوبیا لازم است که ترس و نگرانی در این زمینه بررسی شود. برای انجام این کار متخصص می‌تواند از راهکارهای زیر استفاده کند:
تجربیات شخصی خود را بررسی کنید
ابتدا بهتر است بررسی کنید که در زندگی خود چه تجربیاتی داشته‌اید که باعث ترس شما از مرگ شده است. مثلاً ممکن است خاطره‌ای از دست دادن فردی که دوست داشتید، یا اینکه دچار بیماری شدیدی شده اید همچنان در پس زمینه ذهنتان مانده باشد و آن را هر روز مرور کنید. طبیعی است که اگر این مسائل حل نشده باقی بمانند و سراغ رواندرمانی برایشان نروید به تدریج خودش را به شکل تاناتوفوبیا یا انواع اختلالات دیگر نشان می‌دهد.
تمرکزتان را روی لذت بردن از زندگی بگذارید
در این زمینه بهتر است اهداف خود را مشخص کنید بدانید که از زندگی چه خواسته‌ای دارید. هر چقدر که برای رسیدن به خواسته‌هایتان تلاش می‌کنید و تمرکز خود را روی لذت از زندگی می‌گذارید افکار مزاحم دیگر مانند نشخوارهای ذهنی دائم در مورد مرگ کمتر سراغتان می‌آید در حالی که اگر فکرتان آزاد باشد و برنامه خاصی برای زندگی نداشته باشید، افکار مختلف بیشتر آزارتان می‌دهد.
گفت و گو درمانی
گفتگو کردن با یک متخصص و به اشتراک گذاشتن عقایدتان می‌تواند برای غلبه بر ترس از مرگ موثر باشد. برخی‌ها ممکن است ترجیح دهند از طریق صحبت با یک روحانی یا فردی که اعتقادات مذهبی قوی دارند، برای ترسشان قدم بردارند. افرادی که دارای عزت نفس بالا هستند و از زندگی رضایت بیشتری دارند کمتر دچار ترس از مرگ می‌شوند. با گفتگو درمانی به فرد کمک می‌شود تا در مورد ترس‌هایش صحبت کند و احساساتش را بیان کند تا به تدریج بتواند برفبی خود غلبه کند.
درمان شناختی رفتاری
درمان‌های شناختی رفتاری با تغییرات تدریجی می کوشند الگوهای نادرست ذهنی فرد را بررسی کرده تا بتوانند رفتارها و عقایدش را شناسایی کنند و طرز فکر تازه‌ای را جایگزین باورهای قبلی کنند. متخصص به فرد کمک می‌کند تا برای غلبه بر اضطراب و ترسش راه حل‌های مفید را تمرین کند. علاوه بر این لازم است که اضطراب و ترس افراد هم همزمان درمان شود.
مواجهه درمانی
در این نوع درمان، روانشناس کمک می‌کند که فرد بتواند با ترس‌هایش روبرو شود. یعنی به جای اینکه فرد سعی کند که احساس ترس یا اضطراب خود را پنهان کند یا در برابر آنها مقاومت نماید می آموزد که چگونه با ترس‌هایش مواجه شود. روانشناس اینگونه عمل می‌کند که ابتدا در یک محیط امن ترس را برای فرد ایجاد می‌کند و بعد به تدریج شدت آن را بیشتر می‌کند تا جایی که فرد بتواند بدون ترس با افکار و احساساتش روبرو شود.
دارو درمانی
برخی روانپزشکان اگر در فردی اختلال اضطراب فراگیر یا پنیک را تشخیص داده باشند فوراً دارو تشویش می‌کنند. این داروها شامل داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی هستند که اگر با درمان‌های شناختی رفتاری یا انواع روان درمانی‌ها همراه شوند تاثیر بیشتری خواهند داشت. دارو هر چند می‌تواند موقت موثر باشد اما به تنهایی قادر نیست که به فرد برای غلبه بر ترس کمک کند.
کلام پایانی
در مقاله امروز متوجه تاناتوفوبیا یا ترس از مرگ شده‌اید. این را بدانید که هر چند نگرانی از آینده امری طبیعی است اما اگر مدت زمان طولانی است که دچار ترس از مرگ هستید و ذهنتان دائماً درگیر آن شده است توصیه می‌شود که در اسرع وقت از یک روانشناس بالینی یا متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
