راه افزایش عزت نفس

شاید تا به حال جملاتی مانند اینکه خودتان را باور کنید یا به خود ایمان بیاورید شنیده باشید. معنای این جمله ها این است که با باور به خودتان و توانایی‌هایتان می توانید خیلی راحت تر به مسیر موفقیت و خوشبختی برسید اما این را بدانید که داشتن احساس ارزشمندی و عزت نفس به راحتی امکان پذیر نیست چرا که برخی از افراد تجاربی در دوران کودکی داشته اند و یا چیزهایی را در خودشان درونی کرده‌اند که رسیدن به باور به خود را دشوار کرده است. با توجه به اهمیت این مسئله در مقاله امروز به راه افزایش عزت نفس پرداخته می شود.

عزت نفس چیست؟

عزت نفس به معنای باور خود توانمندی است یعنی اینکه باور کنید توانایی آموختن، درک کردن، انتخاب کردن، فکر کردن و تصمیم گیری دارید و می توانید به خودتان اعتماد داشته باشید. اگر کسی به خودش و به توانایی‌های اطمینان نکند یعنی از عزت نفس کافی برخوردار نمیباشد. اگر کسی برای خودش ارزش و احترام قائل نباشد و خودش را شایسته عشق و احترام دیگران نداند، اگر خودش رو زیبنده ی خوشبختی احساس نکند و از ابراز وجود کردن بترسد باز هم می‌توان او را به ضعف عزت نفس منسوب کرد. باور به خود توانمندی و حرمت نفس دوستون اساسی عزت نفس به شمار می‌رود و هر یک از آنها اگر وجود نداشته باشد عزت نفس فرد خدشه دار می شود.

میزان عزت نفس برای همیشه در کودکی شکل نمی گیرد و می تواند به تدریج زیاد شود همانطور که می تواند تحلیل هم برود. کسانی هستند که عزت نفس شان در سن ۱۰ سالگی بیش از مقدار آن در ۶۰ سالگی بوده است. میزان عزت نفس می تواند افزایش و کاهش و مجددا بالا رود. عزت نفس با احساس شایستگی و ارزشمند بودن ارتباط دارد. غرور و افتخار ناشی از احساسی است که به خاطر موفقیت هایتان تجربه میکنید. کاری را که باید انجام شود در نظر می‌گیرد و می‌گوید که “من میتوانم” با افتخار و مباهات به آنچه که انجام شده در نظر می‌کند و می‌گوید “این کار را کردم”.

چهره عزت نفس

عزت نفس را می توان در حالت چهره و رفتار و حتی صحبت و حرکات افراد دید و یا در تمجید شدن و تعریف کردن، در ابراز محبت، در احساس تشکر و نتایج آن مشاهده کرد. برخوردهای گشاده و انتقادها و راحتی در تصدیق اشتباه ها نمونه هایی از چهره عزت نفس می باشد اما عزت نفس به معنای کامل و صددرصد بی عیب و نقص بودن نمی باشد.

معنای عزت نفس این است که کلام و حرکات فرد از کیفیت راحت و خود به خودی برخوردار است یعنی طرز تکلم و حرکت‌های او نشان می‌دهد که در جنگ با خودش نیست. هماهنگی میان آنچه که فرد می گوید و انجام می دهد و طرز نگاه، صحبت و حرکاتش نشان از عزت نفس او است. کسی که عزت نفس مناسبی دارد هرگز اجازه نمی‌دهد که احساس استرس یا نبود احساس امنیت خاطر او را آشفته کند چرا که پذیرفتن اضطراب و مدیریت آن به نظر آنقدرها هم دشوار نمی رسد.

فرد با عزت نفس بالا می تواند از جنبه های لطیف و خوشایند خود و دیگران استفاده کند و در برابر موقعیت ها و چالش های مختلف زندگی انعطاف نشان دهد چرا که به ذهن خود اطمینان دارد و زندگی را شکست تلقی نمی کند. عزت نفس سالم با خردگرایی ، واقع‌گرایی، شهودی بودن، خلاقیت، استقلال، انعطاف پذیری، توانایی روبرو شدن با تغییر، تمایل به اذعان اشتباه، نوع دوستی و علاقه به همکاری در ارتباط نزدیک است. افراد دارای عزت نفس بالا خردگرا هستند و می توانند در چالش های زندگی برخورد سازنده داشته باشند.

توهم عزت نفس

گاهی افرادی را مشاهده می کنید که موفقیت های فراوان و چشمگیری در سطح دنیا دارند اما عزت نفسی ندارند یا شهرت و اعتبار فراوان دارند اما عمیقاً ناراضی، آشفته و افسرده هستند. هر چند ممکن است در ظاهر باوری از خود توانمندی و حرمت نفس را به نمایش بگذارند اما اینگونه نباشند. عزت نفس کاذب در اصل توهم باور خود توانمندی و حرمت نفس را که در اصل وجود خارجی ندارد نشان می دهد. اینگونه عزت نفس وسیله غیرمنطقی به منظور کم کردن استرس و نداشتن احساس امنیت خاطر است. به نوعی با این کار افراد می‌خواهند جای عزت نفس واقعی را بگیرند اما این اتفاق رخ نمی دهد. این را بدانید که تشویق و تایید دیگران نیست که به شما عزت نفس می دهد.

آموزش و مال و منال و ازدواج، پدر شدن و یا مادر شدن و موفقیتهای بزرگ و یا عمل جراحی پلاستیک نیست که به کسی عزت نفس می دهد. ممکن است اینها در مواقعی به شما احساس بهتری بدهند و بر راحتی شما بیفزایند اما در واقعیت عزت نفس نیستند. متاسفانه خیلی از اساتید و تعلیم دهندگان عزت نفس در عبادت خدایان کاذب دست کمی از بقیه ندارند. این باور نادرست است اگر با کسانی که شما را تشویق می‌کنند رفت و آمد کنید عزت نفستان بیشتر می شود. منبع اصلی عزت نفس درون افراد است. مهم کاری است که شما می کنید نه اینکه دیگران چه می کنند.

راه های افزایش عزت نفس

عزت نفس پایین روی کار و زندگی شما تاثیرات زیادی می گذارد و می تواند از موفقیت هایتان جلوگیری کند. بنابراین بهتر است به دنبال راه هایی برای افزایش عزت نفس در خودتان باشید. برخی از راهکارهای افزایش عزت نفس شامل موارد زیر می شوند:

ارتقای مهارت

هر فردی علاقه مندی ها و توانایی هایی دارد و می‌تواند در آنها خودش را ارتقا دهد. مثلاً شما ممکن است به آشپزی یا نویسندگی یا خوانندگی یا هر کار دیگری که دوست دارید مشغول شیود و سعی کنید که توانایی هایتان را در آن بالا ببرید. اینکه بتوانید در یک زمینه مهارت کافی کسب کنید و یا در آن حرفه ای که کار می کنید به سطح بالایی از توانایی های خودتان برسید قطعاً روی ارزشمندی و عزت نفس شما بسیار تاثیر می گذارد. طبیعی است فردی که هیچ کاری انجام نمی دهد و دوست ندارد در زمینه ای آموزش ببیند نسبت به دیگر افراد احساس عزت نفس پایینی پیدا میکند. بنابراین این شما هستید که می توانید حتی به کوچکترین کارهای تان مانند یک بافندگی یا خیاطی ساده عمق دهید و به آن افتخار کنید.

ایجاد روابط مثبت

اگر کسانی را میشناسید که با بودن در کنار آنها و دوستی روحیه تان بهتر می‌شود و انرژی مثبتی می‌گیرید حتماً رفت و آمد تان را بیشتر کنید. گاهی افراد ممکن است دوروبرتان باشند که دائم از روزگار شکایت می کنند یا برای هر مورد جزئی از شما انرژی زیادی می گیرند و کوچکترین مسائل را تبدیل به مشکلات بزرگ می‌کنند. قطعاً تفکرات و باورهای آنها به مرور زمان روی انرژی و روحیه شما هم تاثیر می گذارد و مدتی نمی گذرد که شما همانند آنها فکر میکنید و جهان را مثل آنها میبینید در حالی که واقعیت چیز دیگری است. از این رو سعی کنید اگر می توانید شما روی دیگران تاثیر بگذارید وگرنه از افراد منفی اندیش دور شوید و ارتباط تان را با افرادی که شما را تحسین و تشویق می کنند و حال خوبی به شما می دهند بیشتر کنید.

مهربانی با خود

این باور را بپذیرید که هر فردی حتی بهترین ها هم مرتکب اشتباهاتی می‌شوند و ممکن است رفتارهای شرمسارانه انجام دهند و یا اینکه شکست هایی را در زندگی تجربه کنند. پس هر نوع رفتاری هر چند ناخوشایند انجام داده اید سعی کنید با خودتان مهربان باشید و ابتدا خودتان را ببخشید. هرگز گفتگوی منفی با خودتان داشته باشید و مدام خودتان را بابت رفتارهای تان سرزنش نکنید بلکه خودتان را دوست داشته باشید و به خویشتن احترام بگذارید. به خودتان این حق را بدهید که قرار نیست یک فرد کاملا بی عیب و نقص نباشید.

قاطعیت و جسارت

یکی از راهکارهایی که سبب افزایش عزت نفس میشود جسور بودن است. طبیعتاً فردی که در رفتار و گفتار های خودش ضعف و تردید نشان می دهد عزت نفس کمتری خواهد داشت. برای اینکه جسارت و قاطعیت را در خودتان تقویت کنید لازم است که از قدم های کوچک شروع کنید. مثلاً شما می‌خواهید یک فوتبالیست حرفه ای شوید اینکه فقط رویا را در سرتان بپرورانید کافی نیست بلکه حداقل کاری که می توانید انجام دهید این است که توپ تان را از انباری بیرون بیاورید و هر روز با آن تمرین کنید یا اینکه در کلاسهای مربوطه ثبت نام کنید. نیازی نیست که از ابتدا انتظار داشته باشید مانند یک فوتبالیست حرفه ای بازی کنید بلکه همین گام های کوچک می تواند به تدریج جسارت شما را بالا ببرد.

مهارت نه گفتن

یکی از موارد مهمی که یک فرد با عزت نفس بالا لازم است در خودش تقویت کند این است که در مواقعی که واقعاً نمیخواهد کاری را انجام دهد و یا موقعیت آن را ندارد راحت بتواند به دیگران نه بگوید. ممکن است فکر کنید که نه گفتن آسان است اما در واقع مهمترین اصل عزت نفس است که خیلی از افراد نمی توانند نه بگویند. این را بدانید که شما با رد کردن درخواست دیگران، برای همیشه از سوی آنها طرد نمی شوید بلکه تنها قاطعیت خود را نشان داده اید. اگر کسی برای عقیده و نظر شما اهمیت و ارزشی قائل باشد از نه گفتن تان ناراحت نمی شود.

وارد شدن به چالش

هر فردی ممکن است از تجربه کردن برخی موارد جدید بترسد مانند دوچرخه سواری یا رانندگی رفتن به مصاحبه. کسی که به دنبال تقویت عزت نفس خودش است از چالش ها استقبال می کند باور به توانمندی را در خود ایجاد کند. هر چقدر که شما از چالش ها فاصله بگیرید و بترسید که اهداف خود را تعقیب کنید، روحیه ضعف و بی اعتماد به نفسی در وجودتان بیشتر ریشه می دواند. پس تا میتوانید خودتان را در دل چالش های زندگی بیاندازید. مثلاً فردی که از صحبت در جمع می ترسد می تواند از جمع های کوچک شروع کند تا بتواند به تدریج در یک سمینار با جمعیت بالای ۲۰۰ نفر صحبت کند.

تعیین کردن ارزش های خود

کسی که عزت نفس بالایی دارد هرگز حاضر نیست منتظر باشد تا به ارزش های دیگران بها دهد و ارزش های وجودی خودش را نادیده بگیرد. یک انسان با عزت نفس بالا می داند که قرار نیست نظر و حدس و گمان دیگران نظر و عقیده او باشد. او برای خودش ارزش هایی را تعیین می کند تا به راحتی زیر سلطه خواسته دیگران نرود. مثلاً در یک جمع مهمانی ممکن است سیگار کشیدن یا خوردن مشروب یک ارزش باشد اما فردی با عزت نفس بالا چنین ارزشی را نمی پذیرد و نظر خودش را دارد. بنابراین بهتر است شما لیستی از ارزش های خودتان داشته باشید و به آنها احترام بگذارید.

نادیده گرفتن افکار مزاحم

گاهی اوقات افکار منفی و ناخوشایندی سراغتان می آید که به شما حس بی ارزشی را القا می کند. این را بدانید که ذهن انسان می تواند بزرگترین دشمن مان باشد و ما را دچار ناامیدی و دلسردی کند. پس مراقب باشید که چه افکاری دارید و این افکار آیا شما را به سمت توانمندی و جسارت می دهد یا اینکه برعکس حس اعتماد به نفس را از شما می گیرد. افکار مزاحم می تواند شکست ها و ناخوشی های شما را حتی از دوران گذشته به رویتان بیاورند و آینده شما را تحت تاثیر قرار دهد. با نوشتن این افکار و کنترل کردنشان تا حد زیادی می توانید بر آن هاغلبه کنید و افکار مثبتی را جایگزین کنید.

رسیدگی به نیازهای روحی و روانی خود

یک انسان با عزت نفس بالا می داند که علاوه بر اینکه دیگران خواسته ها و نیازهایی دارند خودش هم نیاز هایی دارد و لازم است در زندگی به آنها اولویت دهد. مادری که عزت نفس بالایی دارد هرگز تمام زندگی و وقت خودش را فقط صرف همسر و فرزندانش نمی کند بلکه در کنار لحظاتی که در کنار خانواده و فرزندانش سپری می کند زمان هایی را هم به خودش اختصاص می‌دهد و برای رشد خودش تلاش می کند. چنین انسانی می دانند که برای اینکه فرد مفیدی برای عزیزانش باشد لازم است که خودش را از لحاظ عاطفی و روحی تغذیه کند. در این زمینه اگر کسی میخواهد سلامت روانش را ارتقا دهد بهتر است که از یک روانشناس کمک بگیرد.

کلام آخر

نکته مهم این است که عزت نفس مسئله‌ای است که به دوران کودکی برمی گردد و از سبک تربیتی و خاطرات آن دوران نشأت می‌گیرد. بنابراین هر کسی به راحتی نمی تواند حس ارزشمندی را در خود تقویت کند و گاهی لازم است که از درمانگران باتجربه و متخصص در این مورد کمک بگیرد. مشاوران ما در کلینیک روانشناسی همراه می توانند خدمات لازم را به شما ارائه کنند.