عوارض مصرف الکل

امروزه در بسیاری از نوجوانان الکل اولین انتخاب آنها برای تفریح و مصرف است. در واقع جوانان الکل را بیشتر از هر ماده مخدری از لحاظ تعداد دفعات بر سایر مواد ترجیح می دهند. مخصوصاً دوره نوجوانی یکی از شایعترین رده های سنی برای مصرف الکل محسوب می شود چرا که نوجوان ها در سن پرخطر قرار دارند و غالباً با وسوسه همسالانشان دست به انتخاب های نادرست میزنند. برای آشنایی بیشتر با الکل و عوارض آن و چگونگی ترک آن در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

الکل چیست؟

الکل نوعی ماده مخدر و یکی از شایع ترین مواد سوء مصرف در جهان محسوب می شود. از نظر علمی الکل جز موادی قرار می‌گیرد که فعالیت بدن را آرام کرده و سرعت عملکردهای حیاتی آن را پایین می‌آورد. از این رو فردی که الکل مصرف میکند به دشواری راه میرود بریده بریده حرف می زند و نمی تواند به سرعت از خود واکنش نشان دهد.

الکل موجود در مشروبات الکلی اتانول نام دارد. مشروبات الکلی میزان متفاوتی الکل دارند مشروباتی که توسط تخمیر درست می شوند همچون شراب یا آبجو تقریباً بین ۲ تا ۲۰ درصد و مشروباتی که به شکل تقطیر تولید می شوند مانند ویسکی و ودکا حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد الکل می باشند. نوع دیگری از الکل متانول دارد که از چوب تهیه میشود و الکل صنعتی هم گفته می شود. با توجه به راحتی دسترسی به این ماده و پایین بودن قیمت آن بسیار مورد سوءمصرف واقع شده و می‌تواند سبب کوری اغما و مرگ گردد.

جذب الکل

الکل پس از وارد شدن به بدن توسط مویرگ های موجود در دیواره معده و روده کوچک به ترتیب وارد جریان خون می گردد و در طی چند دقیقه از زمان نوشیده شدن توسط سیستم گردش خون داخل مغز می‌شود.  در این زمان تاثیر گذاری الکل بر بدن شروع شده و سرعت عملکرد سلول های بدن کم میشود. علاوه بر این الکل درون جریان خون در کبد تاثیر گذاشته و در آنجا طی پروسه ای تصفیه می شود و به یک ماده غیر سمی تغییر می کند. هر دفعه کبد می تواند به تصفیه میزان خاصی از الکل بپردازد و در صورتی که حجم الکل مصرف شده از آن میزان بالاتر باشد تصفیه انجام نمی شود و داخل جریان خونی مانده و بر سیستم مختلف بدن تاثیر می گذارد.

عوارض مصرف الکل

اثرات اولیه الکل به این صورت است که باعث حالت سرخوشی و سرزندگی در فرد می‌شود و او می‌تواند به راحتی پرگویی کند و اجتماعی شود. مهار ها بر روی او کمتر می گردد مثلاً کمتر خجالت می کشد و حرفهایی می زند یا کارهایی را انجام می‌دهد که در حالت عادی محال بود انجام دهد. اثرات بعدی الکل به این صورت است که باعث عدم تعادل و تلو تلو خوردن می شود. همچنین تهدید محیطی و عدم توانایی دیدن اطراف، فراموشی در حالت مستی، استفراغ، تکلم نامفهوم و رفتن به خواب عمیق از اثرات بعدی آن هستند. عوارض مصرف طولانی مدت الکل به این صورت است که سبب اختلال در سیستم گوارشی، قلبی عروقی، سیستم دفاعی بدن، غدد درون ریز بدن و سیستم عصبی می شود.

کبد

الکل می تواند باعث التهاب کبد و سیروز یا اسکار کبد شود.

دستگاه گوارشی

مصرف زیاد الکل می‌تواند سبب التهاب و تورم مزمن مری گردد که در نهایت عامل ایجاد سرطان مری است. عروق خونی مری در اثر بیماری کبدی بزرگ می گردند. این عروق می تواند پاره شده و خونریزی ایجاد کند و سبب مرگ شخص شوند.  مصرف زیاد الکل همچنین سبب التهاب پانکراس یا لوزالمعده می شود. سرطان های گلو، روده بزرگ و انتهای روده بزرگ منتهی به مقعد و معده قادرند با مصرف زیاد الکل ایجاد شوند.

دستگاه قلب و عروق

مصرف الکل می تواند منجر به بیماری های جدی قلبی عروقی شود و فشار خون را بالا ببرد. از این رو خطر سکته قلبی یا سکته مغزی را هم افزایش می دهد. پلاکت های خونی هم صدمه بیشتری می‌بیند پس خطر عدم توقف خونریزی بیشتر می شود. پلاکت خون باعث بند آمدن خونریزی میشود. الکل میتواند ضربان قلب را ضعیف یا نامنظم کند.

سیستم دفاعی بدن

از جمله تاثیرات الکل در این سیستم صدمه به گلبولهای سفید و قرمز خون و افزایش خطر ابتلا به بیماری های عفونی میباشد.

سیستم غدد درون ریز

از جمله تاثیرات الکل بر این سیستم دیابت، تغییر در میزان آزادسازی هورمون های جنسی و هورمون های رشد و تستوسترون، کاهش اندازه بیضه و تخمدان ، اختلال در تولید تخمک و اسپرم و اختلال های عملکرد جنسی در زنان و مردان است.

سیستم عصبی

الکل می تواند نوروپاتی محیطی را ایجاد کند یعنی سبب بی حسی ، سوزش یا خارش در ساق پا بازو و دست ها گردد. همچنین می تواند باعث سندرم ورنیکه شود یعنی اختلال در حرکات چشم و سختی و عدم تعادل در راه رفتن ایجاد کند. سندروم کورساکوف هم از دیگر تاثیرات الکل است. به این معنا که فرد حافظه اش به شدت آسیب می بیند و نمی تواند چیزهای جدید یاد بگیرد و عملکرد ذهنی و روانی فرد را هم مختل میکند. الکل سبب کوچک شدن اندازه مغز و تغییر در عملکرد سلول های مغزی می شود.

تاثیرات رفتاری الکل

الکل به علت اثراتی که روی مغز ایجاد می کند در بالا رفتن تصادفات رانندگی نقش زیادی دارد. کسانی که بیشتر الکل مصرف میکنند پرخاشگر تر از دیگران می‌شوند و رفتارهای هنجارشکنانه و تکانشی از خود بروز می دهند. همچنین آنها در روابط خانوادگی شغلی و رابطه با دوستان و سایر افراد دچار اختلالات جدی می شوند. طلاق یا جدایی از سایر اعضای خانواده و روابط پرتنش با همکاران از این گونه تاثیرات است. این نکته مهم را بدانید که زنان بیشتر از مردان دچار عوارض ناشی از الکل می شوند.

الکل و حاملگی

زنان بارداری که الکل مصرف می کنند برای جنین خود عوارض خطرناکی ایجاد می کنند مثلاً کند ذهنی یا مشکلات رفتاری و مشکلاتی در یادگیری و ناهنجاری های اسکلتی. نوزادی که مادرش الکل مصرف کرده است معمولاً در گونه ها و چشم هایش چین های پوستی به وجود می آید و یک شیار ناچیز و نامشخص و درهم بین لب بالا و بینی او وجود دارد. همچنین کوچک شدن دور سر نوزاد، چشمان باز کوچک و نازک بودن لب بالا هم از تغییر شکل صورت نوزادان ناشی از مادران الکلی است.

نشانه های خماری

هنگامی که فردی دچار اعتیاد به الکل است و می خواهد آن را قطع کند مغز او سعی می کند توان بالایی بدون الکل داشته باشد. این تلاش مغز برای برگشت به حالت نرمال با عوارض و عواقبی همراه است که سبب حالت ایجاد خماری در فرد می گردد. مغز فرد معتاد با ایجاد رفتار هایی همچون افسردگی، پرخاشگری و یا اضطراب که متعادل کننده های روانی مربوط به درد جسمانی هستند تلاش می‌کند تا تعادل از بین رفته خود را دوباره کسب کند. همین نشانه های فیزیکی و روانی خماری هستند که سبب می‌شود تا معتادان با الکل قادر نباشند به راحتی مصرف آن را کنترل کرده و یا به کلی رهایش کنند.

عوارض جسمی خماری: عرق کردن، استفراغ، اسهال، دل آشوبی، حالت تهوع رعشه، تنگی نفس، فشار در قفسه سینه، گرفتگی عضلات و افزایش ضربان قلب.

عوارض روانی خماری: گوشه گیری اجتماعی، افسردگی و نداشتن تمرکز، سردرد، بی خوابی، بدخلقی، بی قراری و اضطراب.

نشانه های وابستگی به الکل

علاقه مفرط به مصرف الکل

عدم توانایی در کنترل مصرف الکل

نوشیدن مقدار زیادی بدون آشکار شدن نشانه های مسمومیت که تحمل نامیده می شود

اضطراب لرزش و عرق کردن بعد از قطع مصرف

ارتباط غلظت خونی الکل و اختلالات ایجاد شده

مقدار الکل موجود در خون می تواند درجات گوناگونی از صدمه و اختلال در عملکرد جسمانی و روانی را منجر شود. غلظت الکل بیشتر از ۲۵ میلی گرم در دسی لیتر سبب مسمومیت متوسط، عاطفه سطحی اختلالات تفکر و عدم تعادل می گردد. غلظت خونی بیش از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر منجر به کاهش مهار بر حرکات، حالت خستگی و غمگینی، رفتارهای تکانشی و پرخاشگری، دوبینی و حرف های نامفهوم می شود. اگر غلظت الکل بیشتر از این مقدار بالا برود سبب پایین آمدن هوشیاری و کما میشود. الکل حتی در هوای بازدمی هم وجود دارد. مقدار الکل اندازه گیری شده در آزمایش های تنفسی رابطه مستقیم با غلظت خونی الکل دارد. با مصرف یک میزان معین الکل به دلیل تفاوت در وزن چربی بدن،غذاهای مصرف شده اخیر و میزان تحمل فرد سبب تفاوت در غلظت سطح الکل خون هر شخصی با دیگری می شود.

ترک الکل

درمان فرد الکلی بعد از تشخیص سه مرحله را طی می کند مداخله ، سم زدایی و بازپروری. در این رویکردها فرض بر آن است که تمام تلاش ها برای بالا بردن کارکرد طبی و پرداختن به فوریت های روانپزشکی است. مثلاً در بیمار الکلی که نشانه های افسردگی در حدی است که احتمال وجود خودکشی دارد و بستری در بیمارستان برای او ضروری است تا افکار خودکشی اش برطرف شود. به همین ترتیب در کسی که با مشکلات کبدی یا خونریزی گوارشی هم مراجعه می‌کند ابتدا لازم است فوریت های پزشکی صورت بگیرد.

مداخله

از این مرحله که رویارویی هم گفته می‌شود جهت تسلط بر احساسات، افکار و کمک به بیمار برای تشخیص پیامدهای ناخوشایندی است که در صورت عدم درمان آشکار خواهد شد. مداخله فرایندی است که با هدف افزایش انگیزه و تداوم پرهیز انجام می شود. در این مرحله معمولاً درمانگر صدرا متقاعد می کند که مسئولیت کارش را به عهده بگیرد و در عین حال به او یادآوری می کند که الکل چه تخریب های مهمی در زندگی او ایجاد کرده است.

استفاده از شکایت اصلی بیمار همچون بی خوابی، مشکل در عملکرد جنسی و ناتوانی برای مقابله با آن، استرس های زندگی و نشانه های روان پریشی برای این منظور مناسب است. درمانگر می تواند به فرد توضیح دهد که الکل چگونه در همه این مشکلات سهیم بوده است و می‌تواند به او اطمینان دهد که با کمترین ناراحتی قادر است به پرهیز دست یابد. متخصص هنگام مداخله میتواند هنگام شناسایی هر گونه آسیب ناشی از الکل از رویکرد غیر قضاوت گرانه ولی پایداری استفاده کند.

خانواده می تواند در جریان مداخله نقش اساسی داشته باشد. اعضای خانواده لازم است آموزش ببینند که بیمار را در مشکلات ناشی از الکل مراقبت نکنند در غیر اینصورت او انگیزه لازم برای ترک را نخواهد داشت. اعضای خانواده می توانند به فرد مصرف کننده پیشنهاد کنند که از طریق گروه های الکل گمنام با کسانی که از الکل نجات پیدا کردند ملاقات کنند تا اراده شان برای ترک بیشتر شود.

سم زدایی

بیشتر افراد دچار وابستگی به الکل موقع قطع مصرف دچار نشانه های خفیف میشوند. اگر بیمار از لحاظ جسمانی وضعیت مناسبی داشته باشند و تغذیه خوبی داشته باشد نشانه های افسردگی بعد از ترک الکل کمتر میشود. اولین مرحله سم زدایی معاینه جسمانی کامل میباشد. در صورت عدم اختلال جدی یا مصرف ماده دیگر احتمال ایجاد سندروم ترک شدید کمتر است. مرحله دوم سم زدایی هم مواردی همچون استراحت، تغذیه مناسب با ویتامین های مختلف و به خصوص انواع تیامین ها را در بر می گیرد.

بازپروری

برای بیشتر بیماران بازپروری شامل تلاش های مداوم برای بالا بردن انگیزه ترک و حفظ انگیزه در حد بالا و کمک به آنها برای سازگاری با شیوه زندگی بدون الکل و پیشگیری از عود می باشد. از آنجا که این مراحل در حین سندروم های شدید و طول کشیده ترک و بحران های زندگی انجام میشود در حین درمان باید اهمیت آن به بیمار خاطرنشان شود. خیلی از الکلی ها اعتقاد دارند که علت مشکل آنها اضطراب افسردگی یا سندروم های درد است. اما تحقیقات نشان می‌دهد که الکل عامل ایجاد اختلالات خلقی یا استرس است نه برعکس.

در حین درمان بیماران الکلی اقدامات مشاوره و روان درمانی هم از آنجا که می توانند اضطراب و افسردگی را کم کند و انگیزه بیمار را بالا ببرند اهمیت دارند. مشاوره و روان درمانی می تواند به حالت انفرادی و یا گروهی باشد. در این حین به بیمار سبک زندگی عاری از الکل را آموزش می دهند و به تدریج او را با این نوع زندگی سازگار می کنند. اگر شما هم افرادی را می شناسید که دچار مصرف الکل شده‌اند و یا قصد ترک آن را دارند می‌توانید به مشاوران و روان درمانگران با تجربه ما در کلینیک روانشناسی همراه مراجعه فرمایید.