نظریه های شخصیت عزت نفس در خانواده و کودکان
نظریه های ابتدایی شخصیت در درک ما از عزت نفس نقش دارند. ( هر شخصی با یک توانایی بالقوه ی منحصر به فرد به دنیا میآید و عزت نفس از دستیابی به آن حاصل می شود ) عزت نفس نیازی اجتماعی است به پذیرفته و دوست داشته شدن و احساس تعلق بستگی دارد، که از تعاملات اجتماعی و به واسطه ی خود ارزیابی بازتاب شده از دیگران،حاصل می شود.
عزت نفس به وسیله ی پیروی از انتظارات اجتماعی حفظ می شود. انسان گراها نیز عزت نفس را توصیف کرده اند.راجرز(1951) عزت نفس را به عنوان فضایی تعریف کرد که در آن، افراد خودشان را دوست می دارند،ارزش می گذارند و می پذیرند. او معتقد بود که خود از ترکیب آن چه تجربه می شود و آن چه از مداخله ی ارزش ها و رجحان های عاطفی حاصل می شود، ایجاد می گردد. هر شخصی سه مفهوم خود ایده آل یا ( کسی که دوست دارید باشید) خود انگاره ی واقعی یا کسی که فکر می کنید هستید. خود واقعی یا کسی که واقعاً هستید. را پرورش می دهد، هر چه این سه جنبه از خود هماهنگ تر باشند، عزت نفس سالم تر است. در هرم نیازهای بشری مازلو(1968) عزت نفس را به عنوان یک نیاز اساسی، قبل از خود شکوفایی قرار داده است. او آن را این گونه تعریف کرده است: اشتیاق به نیرومندی، پیشرفت، کفایت، تسلط و شایستگی، استقلال و آزادی.
تاکید بر تفاوت بین حالت عزت نفس و صفت عزت نفس نیز مطرح شده است. نا پایداری عزت نفس یک صفت است: واکنش افراطی شخص به عوامل استرس زای روزمره و رخدادهای مثبت و منفی آن . عزت نفس می تواند پایدار یا ناپایدار( تژنیسکی، دوننلان و رابین،2003) و ایمن یا شکننده ( کرنیس، لیکی و هاپنر2008 ) باشد. این ها و سایر کسترش ها در مفهوم سازی عزت نفس، دانشجویان را فعال و آماده ی بحث و جدل نگه میدارد.
تعریف عزت نفس
با مرور تاریخچه ی سازه عزت نفس می توانیم به نتایج چندی برسیم. اولین و بهترین آن ها چنین است، عزت نفس یک نگرش است، یعنی ارزیابی فرد از خود پنداره. به نظر می رسد شایستگی و پیشرفت دو عنصر جدایی ناپذیر از عزت نفس هستند و به نظر می رسد این دو عنصر با قضاوت از خود_ ارزشمندی درهم تنیده باشند. ارزشمندی به ارزش های اجتماعی بستگی دارد و تا اندازه ای از طریق قضاوت ادراک شده از نظرات و باز خوردهای افراد مهم شکل گرفته و حفظ می شود. به علاوه، به نظر می رسد عزت نفس ماهیتی دو گانه دارد. هم یک ارزیابی کلی است عمومی و هم یک ارزیابی ویژه از عناصر خود انتخابی. در نتیجه، دست اندرکاران سلامت روان و سایر کسانی که نگران عزت نفس کسانی هستند که از خدمات آن ها بهره می برند، به روش هایی برای اشاره به عزت نفس نیاز دارند که در تعریف آن هم رأی باشند و نیز کاربردی باشد.
عزت نفس مؤلفه ی نگرشی، ارزیابی کننده از خود است؛ قضاوت های عاطفی در مورد خود، پنداره که احساس های ارزشمندی و پذیرش را دربر می گیرند. احساس هایی که به عنوان پیامد آگاهی از شایستگی و بازخورد دریافتی از جهان خارج پدید می آیند و حفظ می شوند.
به علاوه، باید بدانیم که عزت نفس یک موجودیت مستقل نیست. می توانیم فرض کنیم که سیستم عزت نفس وجود دارد که از یک مولفه ی عمومی و یک مؤلفه ی انتخابی تشکیل شده است. مفاهیم به هم پیوسته که می تواند به طور مجزا نشان داده شوند عبارتند از:
1ـ عزت نفس عمومی: تخمین کلی از خود، ارزشمندی عمومی؛ سطح خود، پذیری یا احترام به خود؛ صفت یا گرایش نسبتاً پایدار و بادوام، تشکیل شده از تمام صفات تبعی و ویژگی های درون خود.
2ـ عزت نفس انتخابی: یک ارزیابی از صفات یا ویژگی های خاص و اصلی درون خود، بسته به موقعیت و زمان متغیر و گذرا که وزن داده شده و ترکیب شده از ارزیابی کلی از خود، یا عزت نفس عمومی. و در ادامه، والدین محترم توجه به راهکارهای عملی موثر در ایجاد و افزایش عزت نفس کودکانشان در امور روزمره ی زندگی نیاز دارند. موارد زیر نمونه های کاربردی تقویت عزت نفس در زمینه های مختلف می باشد. لازم به ذکر است که موارد اراءه شده توسط روان شناسان و مشاوران کودک در مراکز تخصصی مشاوره در حال آموزش می باشد و نتایج به دست آمده حاکی از اثربخشی این راهکارهای علمی و عملی است.
1ـ حداقل روزی یک بار به کودکتان بگویید که دوستش دارید.
2ـ احساسات کودکتان را جدی بگیرید. سعی نکنید به او بگویید آن ها را کنار بگذارد و یا این که از بیان احساساتش حس خوبی نداشته باشد.
3ـ به کودک خود اجازه دهید که بفهمد اشتباه کردن ایرادی ندارد.
4ـ به لطیفه های کودکتان بخندید، حتی هنگامی که آن ها برای شما خنده دار نباشد.
5ـ تلاش های کودکتان را بدون توجه به نتایج آن تشویق کنید.
6ـ کودکتان را تشویق کنید سؤال بپرسد و پاسخ ها را با یکدیگر جستجو کنید.
7ـ به کودکتان بیاموزید که نمی توانم، همیشگی نیست و با اندکی فعالیت و کوشش می تواند کارهای جدید را یاد بگیرد و انجام دهد.
8ـ در برابر جمله ی ( من به تو خیلی گفته ام ) مقاومت کنید.
9ـ به رفتارهای تصادفی مناسب کودکتان با مهربانی توجه کنید و سعی کنید از او به خاطر رفتارهای مناسب تشکر کنید.
10ـ با کودکانتان به طور یکسان رفتار نکنید. هر کدام از کودکان نیازهای متفاوتی دارند.
بر گرفته از کتاب روش کاربردی برای بهبود عزت نفس کودکان ( دکتر سعید متولی )
