اخیراً تحقیقات زیادی در مورد نقش معنویت در زندگی و سلامتی روانی و جسمانی انسان انجام شده است. واقعیت این است که زندگی انسان با معنویت عجین شده است. برخی از افراد تصورشان از معنویت صرفاً امور مذهبی یا دین است در حالی که ممکن است افراد مذهبی باشند که اصلاً بویی از معنویت نبرده باشند. بهتر است بدانید که زندگی افرادی که دارای معنا است زیباتر و دل‌انگیزتر از کسانیست که صرفاً در ظاهر و مادیات غرق شده‌اند.
معنویت یعنی چه؟
بسیاری از افراد هستند که ممکن است چندان مذهبی نباشند اما معنویت زیادی داشته باشند. مثلاً طبق آمارها در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی هرچند افراد از دین و مذهب فاصله گرفته‌اند اما همچنان در عمق وجودشان معنویت و خداباوری وجود دارد. به نوعی معنویت در وجود هر انسانی فارغ از دین و مذهبش وجود دارد زندگی انسان با آن معنا پیدا می‌کند. بنابراین معنویت چیزی نیست که در انحصار گروه خاصی باشد. این احساس که همیشه چیزی در وجود انسان باشد و با آن آرامش پیدا کند از گذشته تاکنون بوده است.
معنویت یعنی تلاش برای رها کردن باورهای اشتباه و غیر واقعی از جهان و شناخت بهتر روان یا فاصله گرفتن از خودخواهی و منیت و تلاش برای فهم بهتر زندگی و هستی است. انسان‌های معنوی می‌خواهند که ابتدا به خودشناسی دست پیدا کنند تا با آن بتوانند معنایی برای خود بیابند. معنویت می‌تواند احساس نیاز برای ارتباط با انرژی یا نیرویی برتر در جهان باشد. برخی از افراد معنویت را در دین می‌پندارند و برخی‌ها هم آنها را به شکل‌های مختلفی وارد زندگی خود می‌کنند مثلاً به صورت مراقبه یا یوگا.
نقش معنویت در زندگی
قطعاً دینداری طبق مطالعات گوناگون متخصصان و روانشناسان در سلامت و بهداشت فرد و روانش اهمیت بسزایی دارد. افرادی که معنویت بیشتری دارند کمتر دچار بیماری‌های روانی مختلف می‌شوند و زندگی با نشاط‌تر و آرام‌تری دارند. علاوه بر این آنها در بین عموم از محبوبیت و جاذبه بیشتری هم برخوردار هستند صرف نظر از ظاهرشان. برخی از مهم‌ترین کارکردهای معنویت در زندگی شامل موارد زیر می‌شود:
کاهش اختلالات روانی
برخی اختلالات مانند افسردگی و اضطراب در کسانی که معنوی‌تر هستند کمتر به وجود می‌آید. به نوعی این گونه افراد اگر هم دچار افسردگی یا اضطراب شوند مراحل درمانشان هم زودتر طی می‌شود. افراد معنوی راحت می‌توانند به رویدادهای پراسترس زندگی تسلط پیدا کرده و خودشان را در شرایط بحرانی کنترل کنند. زندگی ما انسان‌ها به گونه‌ای است که همیشه در معرض رویدادهای مختلفی مانند تولد، مرگ، تصادف، طلاق، شکست شغلی یا عشقی، ورشکستگی، بیکاری، فقر و غیر هستیم اما معنویت می‌تواند نگاه انسان را به این اتفاقات تغییر دهد. وقتی در زندگی با چنین چالش‌هایی روبرو می‌شوید معنویت قطعاً را آرام‌تر می‌کند و به شما کمک می‌کند تا بتوانید از دل همین سختی‌ها معنا را بیرون بکشید. یک انسان معنوی می‌داند که با این سختی‌ها بزرگتر می‌شود و دیدش نسبت به دنیا گسترده‌تر می‌شود. افراد معنوی کمتر به موارد منفی می‌پردازند چرا که آنها می‌دانند مشکلات دیر یا زود به پایان می‌رسد و قطعاً بعد از هر سختی آسانی وجود دارد. بنابراین در مسائلشان غرق نمی‌شوند و هرگز افکار آزارنده ناسپاسی به خود راه نمی‌دهند.
افزایش امید به زندگی
به گفته برخی روانپزشکان معنویت می‌تواند سلامت روان انسان را هم ارتقا دهد. افراد معنوی سبک زندگی سالمی را هم انتخاب کرده و به همه وجوه خود اهمیت می‌دهند. در دین اسلام هم توصیه‌های مختلفی در مورد زندگی اجتماعی، چگونگی تغذیه و مسائل دیگری در مورد آداب بهداشتی و غیره آمده است که افراد با رعایت آنها قطعاً زندگی سالم‌تری خواهند داشت. بسیاری از ادیان هم با مصرف مواد و مشروبات و سبک زندگی ناسالم مخالف هستند. بنابراین کسانی که به توصیه‌های دینی عمل می‌کنند زندگی سالم‌تر آرام‌تری و قطعاً عمر طولانی تر هم خواهند داشت.
کاهش اضطراب مرگ
خیلی از افراد ممکن است ناخواسته مرگ هراسی داشته باشند و بابت آن حتی دچار اضطراب شوند. فردی که اعتقادی ندارد فکر می‌کند که جهان به پایان می‌رسد در حالی که انسان معنوی می‌داند زندگی پس از مرگ هم وجود دارد. بنابراین کمتر دچار مرگ هراسی می‌شود. مراسمی مانند عزاداری و تشییع جنازه هم برای کاهش سوگواری انجام می‌شود. اینو مراسم به نوعی کمک می‌کند تا فرد مرگ را بپذیرد و بداند فردی که در این دنیا حضور ندارد، برای همیشه تمام نشده است و زندگی دیگری را در آن دنیا آغاز کرده است.
معنا و هدف زندگی
هنگامی که انسان معنایی برای زندگی خود پیدا کرده باشد و به یک نیروی برتر متصل باشد قطعاً هدفمند هم خواهد زیست. چنین فردی یک حامی و پشتیبان واقعی دارد که می‌داند در هر شرایطی او را رها نمی‌کند و می‌تواند از او کمک بگیرد. یعنی به جای چسبیدن به انسان‌ها یا وابستگی به دیگران، از آن امید همیشگی اش کمک می‌گیرد. افراد معنوی زندگی را زیباتر می‌بینند حتی برای کوچک‌ترین چیزها از خداوند تشکر می‌کنند. این را بدانید که شکرگزاری و حتی داشتن دفتری مخصوص این کار، توصیه خیلی از روانشناسان دنیا است. با این کار شما در زندگی آرامش بیشتری پیدا می‌کنید و استرس‌ها و نگرانی‌ها را از وجودتان دور می‌کنید.
دیدن زیبایی‌ها
در روانشناسی مثبت نگر سلیگمن هم قدردانی از زیبایی‌ها یکی از اصول اساسی زندگی است. افرادی که به زیبایی‌ها اهمیت می‌دهند سالم‌تر و با نشاط‌تر هستند. متاسفانه برخی‌ها آنقدر غرق تاریکی‌های زندگی می‌شوند و مشکلات آن را برای خود یا دیگران مرور می‌کنند که دیگر فرصت پیدا نمی‌کنند تا موهبت‌ها و دستاوردهای زندگی‌شان را ببینند. این انسان‌های منفی‌باف از دیدن هرگونه فرصت و موهبت در زندگی محروم می‌شوند. اما برعکس یک انسان معنوی همیشه نیمه پر لیوان را می‌بیند.
افزایش همدلی
نقش مهم معنویت این است که شما می‌توانید همدیگر را بیشتر درک کنید و اخلاق را راحت در زندگیتان اجرا کنید. وقتی که مراقب رفتارهای خود باشید و تاثیر آن را بر دیگران جدی بگیرید همدلی بالاتری هم نشان می‌دهید و می‌دانید که اگر کار خوب یا بدی در حق دیگران انجام دهید بازتابش را دیر یا زود در خودتان و زندگیتان می‌بینید. این موضوع در همه ادیان وجود دارد و تمام آنها به شفقت، بخشش، همدلی، عشق و مهربانی به دیگران تاکید کرده اند.
رشد معنوی چطور ممکن می‌شود؟
روش‌هایی که برای رسیدن به رشد معنوی بنا به تجربه یاد تکیه بر علم وجود دارد شامل موارد زیر می‌شود:
مطالعه: هر چقدر بیشتر بتوانید در این زمینه مطالعات گوناگونی از بزرگان و فیلسوفان مختلفی داشته باشید به دانش شما هم افزوده خواهد شد.
مدیتیشن: گاهی ورزش‌های آرامبخشی مثل یوگا و مدیتیشن می‌تواند به شما در رسیدن به ذهن آرام و آرامش روحی کمک کند.
نگاهی به درون خود: برای جستجوی معنویت بهتر است قدم‌هایی به سمت خودشناسی و پرداختن به درون خود بردارید.
مثبت اندیشی: شما با تفکر مثبت می‌توانید موهبت‌های زندگیتان را بیشتر ببینید.
شادی درونی: انسانی که معنوی است دنبال شادی در بیرون نمی‌گردد بلکه همیشه شادمانی درونی دارد آن را به عوامل بیرونی ارتباط نمی‌دهد.
تقویت اراده: در زندگی سعی کنید حتی برای موضوعات کوچک محکم و قاطع باشید و خودتان تصمیم بگیرید.
قدرشناسی: افراد قدرشناس نگاه عمیق‌تر و مثبت‌تری به زندگی پیدا می‌کنند.
تقویت صبر و تحمل: صبر و تحمل به شما کمک می‌کند تا هوشیارانه‌تر و آگاه‌تر در مسیر زندگی قدم بردارید.
مومن بودن به عشق و احترام: در روابط خود سعی کنید همیشه مهربانی و احترام را جایگزین کینه و کدورت کنید.
پیوستن به جمع: یک انسان معنوی می‌تواند در کنار اوقاتی که برای مراقبه و آرامش اختصاص می‌دهد لحظاتی را هم برای خانواده و دوستان و خویشاوندان می‌گذارد.
کمک به فقرا: شما با کمک به دیگران می‌توانید از منیت و غرور خود عبور کرده و نگاه بهتری به جهان پیدا کنید.
کلام پایانی
معنویت در وجود هر انسانی است و گاهی افراد به دلایلی آن را نادیده می‌گیرند. نبود معنا در زندگی می‌تواند مسائل و مشکلات روحی روانی و حتی مسائلی در روابط بین فردی ایجاد کند. بهتر است بدانید که فواید معنویت در همه علوم و ادیان ثابت شده است بنابراین لازم است که هر کسی برای افزایش آن قدم‌هایی بردارد. اگر شما هم در این زمینه سوالاتی دارید می‌توانید از مشاوران و روانشناسان کمک بگیرید.
