پرخاشگری در نوجوانان

احتمالا  تمام افراد با واژه پرخاشگری آشنایی نسبی دارند و این حالت را تجربه کرده اند. تقریبا هیچ چیز مخرب تر از پرخاشگری نابجا نمی تواند باشد. پرخاشگری عموما رفتار کاملا طبیعی انسان هاست . اما زمانی که خارج از کنترل باشد می تواند در زندگی مشکلاتی را به وجود آورد. پرخاشگری یک حالت هیجانی است که از لحاظ شدت می تواند خفیف، شدید و ویرانگر باشد. در این میان یکی از عواطف متداول نوجوانان خشم است که در اثر برخورد آن ها به مانعی که بر سر راه هدف شان قرار گیرد حاصل می شود و به پرخاشگری که یک واکنش عمومی به ناکامی امیال است منجر می گردد. پرخاشگری دوران نوجوانی پیش بینی کننده رفتارهای پر خطر بعدی است زیرا این رفتارها می تواند رفتارهای بزهکاری، سوءمصرف مواد، افسردگی و افت تحصیلی را در آینده پیش بینی کند.

انواع پرخاشگری

پرخاشگری می تواند به شکل های مختلفی دیده شود . فریاد زدن ، توهین کردن، تحقیر کلامی خود یا دیگران و مواردی از این دست ، “پرخاشگری کلامی” نامیده می شود. در “پرخاشگری غیر کلامی”، فرد به اذیت و آزار خود یا دیگران اقدام می کند. مواردی مانند : شکستن اشیاء ، آتش زدن و تخریب اموال عمومی ، کتک زدن دیگران و… . پرخاشگری کلامی در خانم ها و پرخاشگری غیر کلامی در آقایان بیشتر دیده می شود. برای مثال، خانم ها اغلب به صورت کلامی با هم درگیر می شوند و به هم دشنام می دهند، در حالی که آقایان ممکن است باهمگلاویز شوند و کتک کاری راه بیاندازند.

ابراز غیر مستقیم خشم

برخی افراد خشم خود را به صورت غیرمستقیم ابراز می کنند ؛ مانند غر زدن ، ایراد گرفتن ، گله و شکایت کردن ، غیبت کردن، ایراد گرفتن، قهر کردن، اخم کردن و در را به هم کوبیدن. گرچه ممکن است این افراد در ظاهر روابط بین فردی آرامی داشته باشند اما این شیوهابراز خشم ، به مرور از اعتبار شخصیتی آن ها می کاهد و سبب می شود که دیگران بر روی چنین افرادی حساب باز نکنند . به علاوه ، ابراز غیر مستقیم خشم به تضعیف احساس، ناامنی و بی اعتمادی در سطح جامعه منجر می شود.

ابراز مستقیم خشم

برخی افراد خشم خود را به صورت آشکارا و مستقیم ابراز می کنند. مانند حمله کردن، فریاد زدن، تحقیر یا صدمه زدن به اشیا یا افراد. این افراد حتی ممکن است به خود نیز صدمه بزنند. ابراز مستقیم خشم نسبت به خود و دیگران، زیان های جسمانی ، روانی و اجتماعی فراوانی برای فرد و دیگران به بار می آورد.

سرکوب کردن خشم

برخی افراد هرگاه خشمگین می شوند خشم خود را فرومی خورند . آن ها در ظاهر آرام به نظر می رسند اما در درون شان فشار زیادی احساس می کنند. کسانی که از روی ترس، ضعف یا به هر دلیلی ، خشم خود را فرو می خورند و سکوت می کنند ، در دراز مدت به مشکلات جسمانی مانند سردرد، میگرن، فشار خون بالا، و زخم معده مبتلا می شوند. به علاوه افسرگی در کمین این افراد است. جمله معروفی وجود دارد که می گوید: افسردگی، ناشی از خشم فروخورده است. برخی بر این باورند که سرکوب کردن خشم روش سالمی است در حالی که لین شیوه نوعی خودتخریبی به شمار می رود. براي کسب اطلاعات بيشتر مقاله خشم فروخورده را مطالعه کنيد.

عوامل موثر در پرخاشگری نوجوانان

برخي عواملي که سبب پرخاشگري نوجوانان مي شوند شامل:

1-خانواده

 

یکی از عوامل موثر و اساسی در رفتار افراد می باشد . کودک از بدو تولد خصوصیاتی را از والدین خود به ارث می برد و زمینه های رشد وی را فراهم می کند . نفوذ والدین در نوجوانان تنها جنبه ارثی وراثتی ندارد بلکه در آشنایی نوجوان با زندگی اجتماعی و فرهنگ پذیری او از خانواده، والدین نقش اساسی دارند.چگونگی ابراز خشم تحت تاثیر یادگیری است.  ساختار و شکل خانواده ، نحوه ارتباط اعضا هر خانواده با یکدیگر و جامعه ای که خانواده در آن زندگی می کند در بیشتر موارد شبیه هم نیست. بنابراین رفتار و تاثیر خانواده ها در افراد متفاوت است. رفتار متضاد پدر و مادر ، جدایی والدین از هم ، غیبت طولانی مدت یکی از والدین ، وجود جو نامساعد در خانواده ، پرخاشگر بودن پدر و مادر یا هر دو ، تبعیض و بی عدالتی در مورد نوجوانان ، تحقیر نوجوانان و احساس ناامنی ، دخالت بیش از حد در کار آن ها و رفتار تهدید آمیز از علل روانی اجتماعی مهم در پرخاشگری نوجوانان محسوب می شود .

2-جنسیت

تفاوت در پرخاشگری میان دو جنس از دو – سه سالگی مشهود است . در مهد کودک پرخاشگری کلامی و بدنی در پسرها بیشتر از دختران است  و معمولا پسرها بیشتر در صدد تلافی برمی آیند . این تفاوت در پرخاشگری پسرها و دخترها در همه فرهنگ ها و طبقات اجتماعی دیده می شود. دختران به طور ذاتی نسبت به پسران از پرخاشگری کمتری برخوردارند  و در حالی که پسران بیشتر از پرخاشگری فیزیکی استفاده می کنند، دختران پرخاشگری کلامی دارند. و دلیل آن این است که دختران در مواجهه با مشکلات بیشتر به صورت درونی یعنی افسردگی و اضطراب پاسخ می دهند.

همچنین پسران در صورتی که مورد تهاجم و حمله قرار بگیرند سریع تر دست به تلافی می زنند و با شدت بیشتری پاسخ می دهند . دختران نسبت به پسران گرایش کمتری به تقلید رفتارهای پرخاشگرانه دارند مگر آنکه به دلیل چنین رفتارهایی از سوی دیگران تقویت شوند و البته در اجتماع ما، کمتر به خاطر پرخاشگری دختران را تشویق و تقویت می کنند.

3-سن

معمولا هر چه کودکان بزرگتر می شوند کمتر دست به رفتارهای پرخاشگرانه می زنند ، زیرا می توانند با صحبت کردن به خواسته های خود برسند. البته اگر کودکان و نوجوانان در سنین مدرسه رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان دهند غالبا این نوع رفتار از نوع خصمانه آن خواهد بود یعنی برای رسیدن به خواسته های خود با قصد و برنامه قبلی عمل می کنند و بیشتر به پرخاشگری کلامی مثل انتقاد ، تمسخر، فحاشی و یا مخالفت های کلامی می پردازند.

4-رسانه ها

یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در بروز رفتارهای پرخاشگرانه محسوب می شود. هر چه افراد در کودکی خشونت بیشتری را در تلویزیون تماشا کنند بعدها در دوره نوجوانی و بزرگسالی خشونت و پرخاشگری بیشتری از خود نشان می دهند. نوجوانان حتی اگر مستعد پرخاشگری هم نباشند اگر برای مدت طولانی در معرض نمایش مداوم فیلم های خشن قرار بگیرند پرخاشگر می شوند . خشونت در برنامه های تلویزیونی مانند یک الگوی رفتاری عمل می کند که به تماشاگران می آموزد چگونه پرخاشگری خود را به سمت دیگران بروز دهند .خشونت های مکرر تلویزیونی ممکن است حساسیت بیننده را نسبت به خشونت از بین ببرند و رفتارهای پرخاشگرانه را طبیعی و قابل قبول جلوه دهند.

5-بازی های ویدیویی و رایانه ای

پرخاشگری و خشونت از جمله موضوعات اساسی مطرح شده در بازی ویدیویی و یارانه ای به شمار می آید. بازی ها حاوی نوعی عادت سازی خشونت و پرخاشگری در جریان بازی هاست . در برخی از این بازی ها کابران نوجوان نقش جنایتکاران خیالی را ایفا می کنند و با حمله به عابران و رهگذران با کشتن آن ها امتیاز کسب می کنند و یا مثلا با ماشین ربایی از مردم در خیابان امتیاز کسب می کنند . مهم ترین تبعات بازی های یارانه ای عبارت اند از :وجود تخیلات پرخاشگرانه، عادی شدن پرخاشگری، الگوبرداری از قهرمانان پرخاشگر، پرخاشگری به عنوان راه حل مسائل و مشکلات افراد، افزایش پرخاشگری عملی در نوجوانان و در نتیجه یافتن شخصیتی خشن و ستیزه جو.

6-سلیقه کودکان به عنوان عامل موثر پرخاشگری

گاهی نوجوانان با انتخاب های خود موجب تقویت رفتارهای پرخاشگرانه می شوند. مثلا انجام ورزش های رزمی ، دیدن فیلم های پر تحرک و خشونت آمیز و انجام بازی های رقابتی و…. که باعث بروز رفتار های پرخاشگرانه در ان ها می شود. در حالی که شرکت در گروه های موسیقی ، نقاشی ، انجام فعالیت های فرهنگی و بازی های جمعی و مانند آن می تواند روحیه آرامش را در نوجوانان تقویت کنند . یکی دیگر از عوامل رشد و تقویت پرخاشگری انتخاب دوست است . برخی از همسالان می توانند الگوی رفتاری نامناسبی برای دیگر همسالان باشند .

کنترل پرخاشگری در نوجوانان

برخي از عواملي که در کنترل پرخاشگري نوجوانان تاثيرگذار هستند:

صمیمیت

صمیمیت در خانواده امری لازم و ضروری است زیرا نقش مهمی در کاهش خشونت در خانواده دارد. بسیاری از رفتارهای خشونت آمیز به این دلیل است که صمیمیت بین طرفین وجود ندارد. صمیمیت هنگامی افزایش می یابد که افراد خانواده در امور زندگی با یکدیگر مشارکت داشته باشند. همچنین اعتماد و اطمینان در مشارکت بین اعضای خانواده باعث صمیمیت می شود.

تامل و سکوت

یکی از بهترین راه های کنترل خشونت در خانواده کنترل رفتار خویشتن در مواقعی است که یکی از اعضای خانواده به تحریک دیگری می پردازد. بهترین شگرد در این هنگام آن است که دیگران سکوت کنند تا آن فرد هم آرامش پیدا کند سپس در یک فرصت مناسب با هم به بحث و بررسی بپردازند.

تخلیه

یعنی اینکه به طور مستقیم جواب خشونت را ندهیم . پرخاشگری فیزیکی علاوه بر اینکه خشم را کاهش نمی دهد بلکه باعث افزایش آن نیز می شود.

عدم تنبیه

در طول تاریخ یکی از وسایل اجتماعی برای کم کردن میزان خشونت تنبیه بوده است که توسط آن جلوی خشونت و رفتارهای پرخاشگرانه را می گرفتند. ولی در حال حاضر روانشناسان معتقداند که تنبیه به طور موقت جلوی خشونت حاضر را می گیرد و برعکس در طولانی مدت به طور مستقیم باعث تقویت آن می شود .

صحبت کردن در مورد مشکل

بهترین روش برای کاهش پرخاشگری صحبت کردن در مورد آن است.

توصیه هایی برای کاهش پرخاشگری نوجوان خود

-پرخاشگری نوجوان از همان سال های اول زندگی کنترل شود تا در سال های بعد به صورت عادت در نیاید.

-رفتار پرخاشگرانه نوجوان در رسیدن به اهدافش تشویق نشود.

-در قبال عصبانیت ها و ناراحتی های نوجوان پرخاش نشود.

-ناکامی ها و محرومیت های نوجوان تا حد ممکن برطرف شود.

-مسئولیت و تکالیف سنگین به نوجوان واگذار نشود.

-با نوجوان هنگام عصبانیت جر و بحث نشود.

-به نوجوان توجه افراطی نشود.

-از تنبیه بدنی نوجوان خودداری شود.

-نوجوان به ویژه در حضور دیگران مورد تمسخر قرار نگیرد.

-نقایص نوجوان ، به ویژه در جمع بیان نشود.

-نوجوان بازی های خشونت آمیز نکند.

-به نوجوان توجه شود و بین اعضای خانواده رابطه صمیمی برقرار شود .

-والدین در تربین نوجوان تضاد نداشته باشند.

 

کلام آخر

پرخاشگری به شیوه های گوناگون درمان می شود . در درمان پرخاشگری باید علل ایجاد کننده آن به خوبی شناسایی شود. هدف از درمان به هیچ وجه حذف ریزه پرخاشگری در نوجوانان نیست، بلکه هدف آن است که پرخاشگری به تدریج به سوی اعمال مطلوب تر و مناسب تر سوق داده شود . برای درمان پرخاشگری نوجوان خود می توانید از یک مشاوره حرفه ای کمک بگیرید .