همه شما حتماً در اطراف خود افراد سالمندی را دیده اید که حالات روانی و اختلالاتی را تجربه کردند. یکی از رایج‌ترین آنها سندروم آشیانه خالی می باشد که بیشتر در دوره میان سالی و سالمندی سراغ انسان می آید. این سندروم هنگامی ایجاد میشود که آخرین فرزند خانواده برای مهاجرت یا تحصیل یا ازدواج خانه را ترک می کند. برای آشنایی بیشتر با سندروم آشیانه خالی و راههای مقابله با آن ادامه مقاله را دنبال کنید.
سندروم آشیانه خالی چیست؟
هر فرزندی دیر یا زود خانه را به دلایل مختلفی مانند ازدواج یا شروع یک زندگی مشترک خواهد کرد. این یک واقعیتی است که همه والدین با آن روبرو می شود. آنها از یک طرف احساس شادمانی می کند و از سوی دیگر ممکن است است احساساتی همچون غم و ناراحتی را تجربه کنند. در این وضعیت سندروم آشیانه خالی برای آنها رخ خواهد داد. این موضوع در واقع همان احساس تنهایی است که بعد از خالی شدن خانه از فرزند شما را درگیر خواهد کرد. بنابراین هر چه پدر و مادری به فرزند خود بیشتر با بستگی داشته باشند بیشتر هم دستخوش نوسانات خلقی خواهند شد.
این را بدانید که سندروم آشیانه خالی هرگز یک بیماری نیست که سراغ هر فردی در میانسالی بیاید اما نباید به آن بی توجهی کنید و فکر کنید خود به خود حالتان بهتر می شود. سندروم آشیانه خالی مسائلی را در زندگی انسان ایجاد می کند که انکار ناپذیر هستند مثلاً این سندروم احتمال ایجاد افکار منفی احساس یاس، پوچی و بی ارزشی و حتی افسردگی را افزایش خواهد داد.
کسانی که درگیر سندروم آشیانه خالی می شوند نمی توانند عملکرد مناسبی در وجوه مختلف زندگی داشته باشند. در این وضعیت شما نمی توانید مانند گذشته کارهایتان را با انگیزه و انرژی انجام دهید و حتی ممکن است علاقه تان را به خیلی از چیزها از دست بدهید. آنچه مهم است اینکه بهداشت روانی و سلامت روحی خود را در اولویت قرار دهید و حتما از یک مشاور زبده کمک بگیرید.
نشانه های سندروم آشیانه خالی
سندروم آشیانه خالی علائمی دارد که باعث میشود متوجه شوید تا چه اندازه از نظر روانی درگیر آن شده اید:
پریشانی احساسات
وقتی که آخرین فرزند خانواده به هر دلیلی خانه را ترک میکند احساسات متفاوتی سراغ پدر و مادرش می آید. گاهی ممکن است در چنین وضعیتی شما ناگهان موقع تماشای تلویزیون یا حتی در یک مهمانی بغض زیادی سراغتان بیاید و حتی گریه کنید. این را بدانید که شما در حال عبور از یک دوره مهم زندگی هستید و احساسات مختلفی را تجربه خواهید کرد مانند سرزنش خودتان برای اینکه چرا بیشتر کنار فرزندتان نبودید یا ترس از بیماری در دوره سالمندی، نگرانی و اضطراب برای فرزندتان یا خودتان و…
احساس درماندگی
وقتی که شما نقش یک والد را در خانه در کنار فرزندتان داشتید احساس مدیریت و کنترل می کردید اما حالا که دیگر فرزندی در خانه ندارید و آنها از شما جدا شده اند حس میکنید که دیگر نمی توانید برای او کاری انجام دهید. از طرفی شما ممکن است از خیلی مسائل فرزندتان باخبر نشوید و حتی در شرایط خاص ندانید که او چه می کند، کجا می رود و زندگیش چگونه است. این حس کنترل نداشتن گاهی باعث می شود فکر کنید که درمانده شده اید و دیگر نقشی برای فرزندتان ندارید. علاوه بر آن معمولاً فرزندی که از پدر و مادرش جدا می شود در خیلی از کارها و مسائل مهم زندگی اش از والدین مشورت نمی گیرد و آنها را خودش به تنهایی می خواهد حل کند. تمام این عوامل میتواند احساس درماندگی شما را شدت بخشند.
نگرانی درباره فرزند
وقتی فرزندتان در کنار شما درس می خواند یا سر کار میرود و هنوز ازدواج نکرده است خیالتان راحت است اما موقعی که حتی برای درس خواندن در سن ۱۸ سالگی از شما جدا می شود و می خواهد به شهر دیگری برود همیشه نگران او هستید حتی اگر بدانید که همه چی خوب است. آنچه غیر طبیعی است اینکه اضطراب و نگرانی شما بیش از حد است و دائم نمی خواهید از حال او جویا شوید. مثلاً تماس گرفتن های مداوم یا چک کردن صفحات در شبکه های مجازی نشانی از این نگرانی های شما دارد. اگر شما نمی توانید استرس خودتان را کم کنید حتماً لازم است دنبال راه هایی برای کنترل آن بروید چرا که اگر این وضعیت شما ما به طول بیانجامد آسایش خودتان و فرزندانتان از دست می رود.
از دست دادن اهداف در زندگی
قبل از اینکه فرزند شما منزل را ترک کند رویاها و آرزوهای زیادی برای داشتی با یکدیگر برنامه‌های مختلفی می کشیدید از بازی گرفته تا تفریحاتی مثل سفر و.. اکنون که او از شما جدا شده است شاید دیگر ندانید وقت تان را باید چگونه بگذرانید و چه کسانی می توانند به جز فرزندتان همدم شما باشند. کسانی که بازنشسته شده‌اند و یا روابط اجتماعی محدودی دارند و رفت و آمدی با دوست و فامیل ندارند این احساسات تنهایی و پوچی بیشتر درگیرشان میکند. این احساس ناامیدی به این دلیل است که شما دیگر نقش یک والد همیشه در صحنه را ندارید و باید با این وظیفه خود خداحافظی کنید. این حد از دست دادن هدف از دست دادن نقش والدی ایجاد میشود.
استرس زناشویی
پدر و مادرها بسیاری از خواسته های همدیگر را نادیده میگیرند به خاطر این که توجه بیشتری به فرزندشان داشته باشند. اگر مدت هاست که خودتان را وقف خواسته‌های فرزندتان کرده‌اید و حالا او دیگر در کنار شما نیست ممکن است ندانید که با وقت اضافه خود باید چه کار کنید. کاهی همسران به راحتی با این قضیه کنار نمی آیند و دچار غم و اندوه می شوند. همین عوامل می تواند تنش هایی را در رابطه‌شان ایجاد کند.
علل ایجاد سندروم آشیانه خالی
سندروم آشیانه خالی می تواند زن ها و مردها را درگیر کند اما مادر ها بیشتر در معرض آن قرار می گیرند. به این دلیل که مادر از لحاظ عاطفی به فرزندان خود وابسته تر است و زمان های بیشتری را با فرزندان صرف می کند. همچنین مادر هایی که نقش اصلی در زندگیشان مادری کردن بوده جدا شدن فرزندان بیشتر آنها را اذیت می کند. طوری که آخرین فرزند خانه را ترک میکند مادر احتمال دارد که احساس کند هدف اصلی زندگی اش را چرا از دست داده است و دیگر آینده و امیدی ندارد. بعضی از افرادی که ویژگی‌های شخصیتی خاصی دارند بیشتر از دیگران احتمال دارد سندروم آشیانه خالی را تجربه کند:
کسانی که کمتر در زندگی خود از تغییرات استقبال می‌کنند و آنها را امری استرس آور می دانند
کسانی که مستقل شدن و ترک خانه را تجربه ای پیچیده و سخت می دانند
افرادی که ازدواج آنها ناپایدار یا رضایت‌بخش است
افرادی که تجربیاتی مانند به مدرسه فرستادن فرزندشان یا ترک کردن آنها به خاطر مسافرت یا مأموریت کاری دشوار بوده است
کسانی که احساس ارزشمندی و عزت نفس پایین تری دارند
کسانی که والدین تمام وقت بودند و حتی شغلشان تحت تاثیر نقش والدی آنها قرار گرفته است
والدینی که نگران این هستند که فرزندانشان نتواند از پس وظایف و مسئولیت هایش بر بیاید
پیشگیری از ابتلا به سندروم آشیانه خالی
اگر چند فرزند دارید بهتر است خودتان را برای مسئله سندروم آشیانه خالی آماده کنید یعنی اینکه زمانهایی را به خودتان اختصاص دهید و برای رشد و توسعه فردی خودتان تلاش کنید. این را بدانید که یک مادر و پدر کار آمد کسی است که بتواند در کنار اینکه به خواسته های فرزندانش توجه می کند اما از نیازهای خودش هم غافل نشود و سعی کند تا جایی که می تواند به دنبال یادگیری و پیشرفت خودش هم باشد. مثلاً شما می توانید زمان هایی را به شرکت در کلاس های گروهی یا تفریح با دوستانتان اختصاص دهید در کنار اینکه برای فرزندانتان هم وقت می گذارید. بهتر است در مورد احساسات و آنچه که تجربه میکنید با همسرتان گفت و گو کنید. تا جایی که لازم است ناراحتی های خود را سرکوب نکنید بلکه آنها را بیان کنید تا راه حل های بهتری ارائه دهید. شما می‌توانید کارهای انجام دهید که روحیه تان را بالا ببرد مثلاً محل زندگی تان را تغییر دهید. علاوه بر این به رژیم غذایی و سبک سالم زندگی خود هم توجه کنید. بنابراین قبل از جدا شدن فرزندان خودتان را برای سندروم آشیانه خالی آماده کنید و تا جایی که می توانید برنامه های مختلفی برای زندگی تان بچینید تا بعدها حسرت آن را نخورید.
درمان سندروم آشیانه خالی
راه های مختلفی برای مقابله با سندروم آشیانه خالی وجود دارد که رعایت آنها اهمیت دارد:
پذیرش واقعیت
این را بدانید که در زندگی واقعیت ها وجود دارند و این شما هستید که باید خودتان را با آنها سازگار کنید. هر فرزندی بالاخره روزی از پدر و مادر خودش جدا میشود و شما هرگز نمی توانید آنها را به زور و اجبار کنار خودتان نگه دارید. بلکه این شما هستید که باید با واقعیت کنار بیایید. وقتی که شما شرایط زندگی تان را قبول کنید حالتان بهتر میشود.
با فرزندان خود در ارتباط باشید
وقتی فرزندی از خانواده جدا می شود به این معنا نیست که او برای همیشه میرود بلکه تنها تغییراتی در نوع رابطه شکل گرفته است. شما همچنان می‌توانید با عصر تکنولوژی این روزها به آسانی با فرزندان خود در هر جای دنیا ارتباط برقرار کنید. فاصله فیزیکی به معنای فاصله عاطفی نیست. پس همچنان با فرزند خود در ارتباط باشید و به او نشان دهید که چقدر برایش اهمیت دارید.
برنامه ریزی داشته باشید
وقتی که فرزند شما از خانه می رود برای خودتان نقش ها و وظایف دیگری تعریف کنید و سعی کنید که با پر کردن وقت تان این احساس تنهایی را جبران کنید. فعالیت جدید هر چیزی میتواند باشد مانند رفتن به کلاس های یوگا یا باشگاه ورزشی. ارتباط با افراد دیگر باعث میشود که بتوانید پدر و مادر هایی مانند خودتان را پیدا کنید که آنها هم مدت زمانی از فرزند خود دور شده‌اند. علاوه بر این داشتن یک مسیر شغلی جدید می تواند اعتماد به نفس شما را هم بالا ببرد.
خود مراقبتی را تمرین کنید
زمان هایی را برای لذت بردن از تنهایی خودتان صرف کنید. این کارها می‌توانند حتی یک دوش گرفتن ساده یا گوش دادن به موسیقی، درست کردن غذای مورد علاقه، نوشتن خاطرات، دیدن فیلم های قدیمی، نگاه کردن به عکس های خانوادگی یا بیرون رفتن برای پیاده روی باشد. هرچه بتوانید مخصوصاً در اوایل جدا شدن از فرزندان روی این جنبه های مثبت تمرکز کنید و نسبت به آینده آنها خوشبین باشید هیجانات مثبتی هم تجربه خواهید کرد.
کمک بگیرید
تغییر شرایط زندگی مانند مهاجرت، بیماریهای مختلف یا جدایی از فرزندان همیشه استرس هایی به همراه دارد و عبور از آنها گاهی به سادگی امکان پذیر نیست. اگر می‌خواهید آسیب پذیری شما در این وضعیت کاهش یابد و درگیر سندروم آشیانه خالی و پیامدهای بعد از آن نشوید توصیه می شود که حتما احساساتان را با یک مشاور و روانشناس با تجربه در میان بگذارید. مشاوران ما در کلینیک روانشناسی همراه در کنار شما هستند تا پاسخگوی نیازهایتان باشند.
