پیشگیری از اعتیاد (ویژه والدین)

در بسیاری از جوامع کنونی، اعتیاد به اشکال گوناگونی بروز کرده است. تا کنون اعتیاد به مواد مخدر ، یکی از مشکلات بزرگ بهداشتی بوده ، ولی امروزه اعتیاد به قمار، مسائل جنسیو اینترنت  نیز به لیست مشکلات بهداشتی اضافه شده است . بسیاری از عوامل دست به دست یکدیگر داده و فرد را به سمت اعتیاد سوق می دهند . اگر علت اعتیاد را فقر بدانیم ، معتاد متمول را نادیده گرفته ایم و اگر بی سوادی را مطرح کنیم ، قشر معتادان تحصیل کرده را نادیده گرفته ایم . پس نمی توان فقط یک عامل را علت ایجاد اعتیاد دانست . در حقیقت ، امروزه اعتقاد بر این است که اعتیاد معلول مجموعه ای از مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی است. 

عوامل به وجود آورنده اعتیاد 

مهم ترین عواملی که در اعتیاد نقش دارند شامل موارد زیر هستند:

عوامل فردی 

اگر همه ی عوامل به وجود آورنده ی اعتیاد مهیا باشد، باز هم در نهایت این خود فرد است که برای مصرف یا عدم مصرف مواد تصمیم می گیرد . پس پیش از هر چیز باید توانایی های فردی را تقویت کرد تا شخص در موقع خطر ،بتواند خود را از چنگال اعتیاد دور سازد. در بین عوامل فردی حفاظت کننده ، می توان از مهارت های زندگی یاد کرد . مهارت های زندگی طیف وسیعی از توانایی های فردی هستند که مسلح شدن به هر یک از آنها شخص را در مراحل مختلف زندگی یاری خواهد داد تا با قدرت بیشتری در برابر مشکلات و مسائل مقاومت کند. این مهارت ها عبارتند از : مهارت حل مسئله و رفع مشکل، قدرت تصمیم گیری ، توانایی”نه” گفتن، هنر دوستیابی و … . مطمئن باشید که اگر امروز این مهارت ها را به فرزندان خود نیاموزیم ،فردا در غیاب ما ، در مقابل اصرار دوستان ، یا هر عامل محرک دیگر، قدرت لازم برای مقاومت را نخواهند داشت. 

فشار های روحی و بیماری های روانی 

در حال حاضر ارتباط میان اعتیاد و بعضی از بیماری های روانی مشخص شده است. به طور مثال فردی که از بیماری افسردگی شدید رنج می برد یا شخصی که رفتار ضداجتماعی دارد، مشخصا در معرض خطر اعتیاد است. عدم توجه رفع به فشارهای عصبی-روحی، منجر به انباشته شدن احساس اضطراب و نگرانی دائمی در فرد می شود. با بروز این حالت ، زمینه استفاده از مواد اعتیاد آور برای فرد بوجود می آید. 

سن بحرانی 

چرا برخی از والدین از فرزندانشان در سنین کودکی با دقت بسیار پرستاری می کنند ولی در سنین پرخطر 16 تا 24 سالگی آنها را در جامعه ، بی دفاع رها کرده و تصور می کنند که آنها رشد کافی یافته و از هرگونه خطری بدورند؟

مشاغل سخت 

مشاغل نیازمند به انرژی زیاد ، مانند کارهای شبانه ، نگهبانی به مدت زمان طولانی و رانندگی بین شهری ، بیش از سایر شغل ها افراد را در معرض گرایش به مواد مخدر قرار می دهد. 

شخصیت 

بعد از تربیت خانواده ، این شخصیت کودک است که آینده او را می سازد. اگر فرزند شما ترسو، خجالتی، سرخورده یا بدون اعتماد به نفس باشد ، احتمال گرایش او به اعتیاد نیز بیشتر خواهد بود. 

خانواده های پر تنش

آمار افراد معتاد در خانواده های پرتنش که همیشه درگیر بحث و دعوا هستند ، بیشتر از سایر خانواده هاست. وجود تنش های عاطفی در خانواده باعث محرومیت عاطفی می شود و محرومیت عاطفی از علل مهم گرایش فرد به اعتیاد محسوب می گردد. 

خانواده های بدسرپرست، بی سرپرست، تک سرپرست

در این خانواده ها به خاطر عدم وجود یکی از والدین یا عدم صلاحیت آنان در تربیت فرزندان ، احتمال بروز اعتیاد افزایش می یابد. 

ارتباط کمرنگ عاطفی 

وجود پیوند ها و ارتباطات عمیق خانوادگی در پیشگیری از اعتیاد نقش بسزایی دارد و هر قدر این روابط به سردی بگرایند ، خطر اعتیاد در محیط خانواده نیز افزایش خواهد یافت . 

عدم مهارت والدین در تربیت فرزندان 

 

اگر والدین به مهارت های لازم در خصوص تربیت فرزندان خود تسلط نداشته باشند ، هرگونه ضعف در تربیت ، شکل گیری شخصیت آنان را دچار اختلال خواهد ساخت و این احتمال وجود دارد روزی به مواد اعتیادآور گرایش پیدا کنند. تربیت فرزندان بسیار وابسته ، سرخورده و… هر کدام عواقب و خطرات بسیاری را به دنبال دارد. 

وجود فرد معتاد در خانواده 

حضور فرد معتاد در خانواده خطر بزرگی به شمار می رود که تمام اعضای آن را تهدید می کند . وظیفه ی والدین این خانواده ها بسیار سنگین تر از سایرین است. 

سهل انگاری در توجه به زنگ های خطر 

مصرف سیگار یک زنگ خطر بزرگ برای مصرف مواد مخدر است که در صورت سهل انگاری و عدم برخورد قاطع ،زمینه اعتیاد را فراهم می سازد. 

عدم گفتگو پیرامون اعتیاد در خانواده 

متاستفانه برخی خانواده ها برای جلوگیری از تحریک حس کنجکاوی در فرزندان خود ، از مطرح کردن مسائل و ارئه ی اطلاعات صحیح به آنها خودداری می کنند . فراموش نکنید اگر شما اطلاعات صحیح را به فرزندان خود ندهید ، ممکن است اطلاعات غلط را از دوستان خود کسب کنند. 

برخی والدین، شنونده خوبی نیستند

این امر باعث می شود تا فرزندان ، حرف های خود را به دیگران بزنند و در نتیجه توصیه های آنها را به راهنمایی های والدین خود ترجیح دهند . اگر والدین الگوی صحیحی نباشند ، فرزندان رفتار صحیح را نخواهند آموخت . 

در دسترس بودن مواد 

اگر نزدیک به مکان های تجمع معتادان یا محل های خرید و فروش مواد مخدر زندگی می کنید ، باید بیشتر مراقب فرزندانتان باشید .

فقر و بی کاری 

نداشتن تمکن مالی ، منجر به بالا رفتن فشارهای روحی و روانی می شود و در نتیجه خطر اعتیاد را افزایش می دهد. بیکاری نیز یکی از علل گرایش به مواد مخدر است. با نداشتن مشغولیت ذهنی مفید و سازنده ، شخص بیشتر به مواد مخدر تمایل می یابد. 

عدم اطلاع رسانی جامع و کامل 

عدم آگاهی جوانان و والدین از عوارض جسمی، روحی، اجتماعی اعتیاد، همچنین ناآشنا بودن با راه های پیشگیری ، از عوامل افزایش دهنده آلودگی افراد به مواد مخدر هستند .

باورهای نادرست اجتماعی 

متاستفانه برخی از اقوام ، مصرف مواد مخدر را ناپسند نمی دانند ، و در نتیجه گرایش به مصرف مواد در میان آنها بیشتر است . 

امکانات تفریحی ، فرهنگی ، هنری و ورزشی 

برای آنکه نوجوانان و جوانان را از مواد مخدر دور سازیم ، باید به فکر برنامه های جایگزین باشیم . اکثر جوان ها به اقتضای سن و سالشان ، کارهای پرهیجان و خطرناک را دوست دارند . اگر والدین روحیه ی جوانان خود را درک نکنند و آنان ا دائما به ماندن در خانه وادار کنند ، احتمال گرایش به مواد مخدر را در آنها افزایش می دهند. 

 

روش های پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر 

مناسبترین روش که برای پیشگیری از اعتیاد به والدین توصیه می شود:

با فرزندان خود صحبت کنید 

قبل از اینکه فرزند شما اطلاعات مرتبط با مواد اعتیادآور را به صورت غلط از اطرافیان خود کسب کند ، خودتان این نکات را به او بیاموزید. به او بگویید مواد مخدر چه خطراتی دارند و عواقب اعتیاد چیست، معتاد کیست و علل شروع مصرف کدام اند و… .  اما دقت کنید :

*عقاید خود را به زور به آنها تحمیل نکنید. 

*قبل از رسیدن آنان به سن بحرانی این کار را انجام دهید . 

*آنان را بیش از اندازه و به طور اغراق آمیز نترسانید .

زمان مناسبی را به گفتگو اختصاص دهید . زیرا فرزند شما ارزش نصایح شما را با ارزش زمانی که به آنها اختصاص دادید برابر می داند. 

*هنگام صحبت فرزندتان، عکس العمل تندی نشان ندهید . زیرا بدین ترتیب امکان مکالمات صمیمانه بعدی را از بین خواهید برد. 

گوش دادن را بیاموزید 

یادتان باشد که شما با صحبت کردن تنها به پنجاه درصد از وظایف خود عمل کرده اید. شما باید ارتباط خود را با فرزندتان به این طریق حفظ کنید : به حرف هایش خوب گوش دهید و به موقع صحبت کنید . فرزند خود را با گفتن این جملات که “چقدر جالب.من این را نمی دانستم و …” به گفتن بیشتر تشویق کنید . به او بیاموزید که مسائل روزمره و عقاید خود را با شما در میان بگذارد. این سه نکته مهم را به خاطر داشته باشید : فضایی ایجاد کنید تا او احساس راحتی کند. با جملات مثبت ، با لبخند و یا تکان دادن سر به او گوش دهید. با لحن خود و به کارگیری جملات تشویق کننده اشتیاق خود را به ادامه ی گفتگو نشان دهید . 

از قبل آماده باشید 

شما می دانید که فرزندان تان کنجکاو هستند و سوالات بسیاری درباره مواد مخدر دارند و طبیعتا آنها را با شما در میان می گذارند .مثلا ممکن است روزی فرزندتان از شما بپرسد که آیا تا به حال مواد مخدر را تجربه کرده اید یا خیر ؟ شما باید برای جواب این سوال از قبل آماده باشید . این فرصت خوبی است که شما علت عدم مصرف خود را به زبان سال های جوانی وی منتقل کنید یا اگر مصرف کرده اید به او بگویید علت گرایش شما به مواد چه بوده است ؟ چرا آن را کنار گذاشته اید ؟ حالا چه چیزهایی فهمیده اید که آن زمان نمی دانستید ؟ و حالا چرا می خواهید که فرزندتان آن اشتباه را تکرار نکند ؟ مسائل را بیش از اندازه تشریح نکنید  زیرا این مسئاله کنجکاوی بیشتر او را برمی انگیزاند. 

به آنان در مقابله با گروه همسالان کمک کنید 

وقتی یک دوست صمیمی به فرزند شما مواد مخدر تعارف کند ، ممکن است او این مواد را مصرف کند ، چرا که “نه گفتن” به یک دوست کاری دشوار است . احتمال مصرف مواد مخدر به دنبال تعارف افراد ناآشنا و غریبه در مقایسه با تعارف یک دوست صمیمی بسیار کمتر است. بهترین روش پیشگیری از این مسئله ، این است که با فرزند خود به طور آزمایشی چنین موقعیتی را تمرین کنید تا در برخورد واقعی با تعارف مواد ، پاسخ های منایب را ارئه دهد. 

ابراز عشق کنید 

بهترین راه جلوگیری از رفتار ناشایست فرزندتان ، این است که وقت بیشتریرا با او صرف کنید. با او به رستوران، پارک ، کوهنوردی، سینما و… بروید. با او به موسیقی گوش دهید و مهم تر از همه اینکه به او بگویید که دوستش دارید . 

رفتارهای مثبت را تشویق کنید 

همیشه سعی کنید رفتارهای صحیح فرزندتان را بلافاصله با ارائه یک پاداشمناسب پاسخ دهید و به فرزند خود بفهمانید که برای رفتارهای مثبت او ارزش قائل هستید . در هر سنی این صفات مثبت را در او تشویق کنید. رفتارهای مثبت او را تائید کنید و در مورد رفتارهای ناپسندش به او تذکر دهید . 

مرزها را مشخص کنید 

در خانواده ، قوانین مشخصی وضع کنید و برای سرپیچی از آنها تنبیهات خاصی را در نظر بگیرید و بعد آنها را به طور محکم و جدی به مرحله اجرا درآورید. تنبیهات خود را به شکلی خفیف اعمال کنید و از تنبیه به شکل سخت بپرهیزید. رفت و آمد در شب را از یک ساعت مقرر به بعد قدغن کنید (مگر در مواقع لزوم و با اجازه ی شما). 

به فرزندتان نزدیک شوید 

 

جوانانی که با والدین خود احساس نزدیکی می کنند ، کمتر از سایرین به مواد اعتیادآور روی می آورند . حتی زمانی را به فرزند خود اختصاص دهید . به طور منظم و هفتگی با او برنامه ریزی کنید و به کارهای مختلف بپردازید . برای صحبت کردن ، بعد از شام و قبل از خواب یا روزهای تعطیل بسیار مناسب است. جلسات خانوادگی برگزار کنید . در این جلسات کلیه ی قوانین و مسائل خانواده ، مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت . در این جلسه هرکس فرصت صحبت کردن خواهد داشت . واهمه نداشته باشید . از فرزند خود بپرسید که کجا می رود؟ با چه کسی می رود و آنجا چه می کند؟ سعی کنید در ساعات غذا خوردن ، همه خانواده را دور هم جمع کنید . دوستان فرزندتان را بشناسید و با والدین آنها ارتباط برقرار سازید.

یک الگوی مناسب باشید 

برای فرزند خود در زندگی روزانه یک الگوی مناسب واقعی باشید و برای او درستکاری، صداقت، تواضع و کلیه ی صفات مثبت را به نمایش بگذارید . اگر شما برخلاف آنچه که می گویید عمل کنید ، از فرزند خود نیز انتظار غیر از این نداشته باشید . یک پدر معتاد چگونه می تواند راهنمای خوبی برای فرزندش باشد؟ دقت داشته باشید که کودکان برای به دست آوردن اطلاعات پیوسته به رفتار بزرگسالان نگاه می کنند . رفتار شما نفوذ چشمگیری بر فرزندتان دارد. 

کلام پایانی

یکی از نگرانی های این روزهای والدین مخصوصا آنهایی که فرزند نوجوان و جوان دارند رو آوردن به سمت مواد و اعتیاد است. اعتیاد می تواند مشکلات زیادی را برای آینده فرزندان و سلامت جسمی و روانی آنها به وجود آورد. اگر شما هم تصور می کنید که فرزندتان ممکن است در معرض اعتیاد به انواع مواد قرار بگیرد یا دوستان و همسالانی این چنینی دارد، توصیه می شود حتماً از یک مشاور راهنمایی های لازم را بگیرید.