خودتخریبی تمام زندگی یک انسان را در بر می گیرد و می تواند سد راهی برای موفقیت و پیشرفت باشد. علاوه بر این در زمینه‌های مهمی از جمله کار، تحصیل و روابط بین فردی چالش های جدی ایجاد میکند. برای آشنایی با خودتخریبی و بهبود آن ادامه مقاله را دنبال کنید.
خودتخريبي چيست؟
خودتخريبي به معنای تخریب کردن خود بدون اطلاع از آنچه که بر فرد می گذرد و بدون آن که بخواهد احساسی از این دست را تجربه نماید. خودتخریبی به‌نوعی میل به پذیرفته نشدن، نادیده گرفتن خود و پیدا کردن راهی برای از دست دادن احساسات خوشایند نسبت به خود است. خودتخریبی هنگامی رخ می‌دهد که افکار و اعمال شما مانع از موفقیت می شود که می توانید آن را داشته باشید. خودتخریبی یعنی آسیب عمدی به خود. گاهی اوقات افراد کارهایی می کنند که به خودشان صدمه میزند. در افرادی که این مورد ها وجود دارد به علت عدم توانایی در مدیریت خود رفتار خود تخریب گرانه به صورت الگوی کلیشه‌ای به چشم می‌خورد. بدترین حالت خود تخریبی خودکشی است ولی رفتار خود تخریبانه و خشونت علیه خود بسیار شدیدتر از خودکشی می باشد. طوری که می تواند طیف گسترده‌ای از خود ایثارگری بیش از حد تحمل آسیب، عدم کنترل و نادیده گرفتن تا بریدن و صدمه زدن فیزیکی به خود ادامه پیدا کند.
یکی از زمینه های مهم خود تخریبی نفرت از خود میباشد. نفرت انسان از خود نشان دهنده رفتارهای ناشایست در مورد رابطه فرد با زندگی است. افرادی که خودشان را دوست ندارند تصور می کنند یک چیز بد و سمی در زندگی آنها قرار دارد و همیشه سعی می کنند که این شیوه نفرت انگیز را در وجود خودشان مدیریت کنند. این افراد فکر می کنند حتماً اشتباهی دارند که این بلاها بر سرشان می آید یا مستحق دریافت چنین رفتاری هستند. با این دیدگاه برخی اوقات ممکن است خودتان را در وضعیتی قرار دهید که متحمل چنین رنجی شوید. هر رفتاری که نشان دهنده انتقاد شدید از خود و مقایسه خود با دیگران در بدترین حالت را داشته باشد رفتار خودتخریبی شمرده میشود مانند اینکه من یک فرد نالایق هستم یا من از همه دوستانم بدبخت تر هستم. موارد اینچنینی جز رفتارهای خودتخریبی است که در اولین قدم امید و انگیزه برای آینده را از شخص میگیرد.
نشانه های خود تخریبی
از نظر روانشناسی رفتارهای خود تخریبی می توانند تحت عنوان ساز و کارهای مقابله ای جهت مواجهه با استرس، نیازهای اجتماعی و دیگر بحران های عاطفی رخ دهند. رفتارهای مخرب گاهی مکانی امن برای فرار از احساسات نامطلوب و حس بی ارزشی است موقعی که شما در موقعیتهای اجتماعی خودتان را فرد با کفایتی نمی بینید. رفتارهای خود تخريبی تواند به شکل های گوناگون خود را آشکار کند. برخی از آنها بسیار شدید و افراطی هستند. رایج ترین نشانه های خودتخریبی شامل:
داشتن ذهنیت شکست
به این معنا که افراد خودشان را برای شکست آماده می کنند و بالاخره با آن مواجه میشود و تاییدی برای این فکر خود دریافت می کنند. کسانی که دچار خودتخریبی هستند قبل از اینکه وارد کاری شوند صحنه شکست را بارها و بارها مانند یک فیلم در ذهن خود مرور می کنند چرا که به این باور رسیده‌اند که هرکس روی خوشبختی را نمی بینند و تلاش‌هایشان به نتیجه نمی رسد. براي کسب اطلاعات بيشتر در مورد “خودتلقيني منفي را از خود بران” کليک کنيد.
بی عملی یا بیکاری
رفتارهای منفعلانه در مقابل اتفاقات روزانه جزو رفتارهای خود تخریبی به شمار می‌آید. زمانی که شما می دانید مسئله ای در زندگی تان وجود دارد اما به جای قدم برداشتن جهت حل آن یا بهبودی شرایط از آن دوری می کنید یعنی خودتان را بازنده مي دانيد.
پرخوری یا کم خوری
برخي ها برای از بین بردن زخم های درونی و آسیب ها رو به پرخوری یا کم خوری می‌آورید و سلامت جسمانی تان را به خطر می‌اندازند. برخی اوقات افراد با کم خوری هایی که منشاء روانی دارند می خواهند حمایت دیگران را به دست بیاورند و نیازهای عاطفی شان را ارضا کنند. در نتیجه ممکن است سخت ترین رژیم های غذایی را برای خودشان پیاده کنند.
نمایش بی کفایتی
این رفتار به معنای به تصویر کشیدن خود به عنوان یک انسان ناشایست یا ناتوان در رسیدن به هدف هایش است که هیچگونه اعتماد به نفسی ندارد. در این وضعیت افراد با ناتوان جلوه دادن خود به خلوت امني پناه می روند تا از قبول مسئولیت برای موفقیت دور شوند.
آسیب زدن به دیگران
آسیب زدن به دیگران نوعی رفتار خود تخریبی محسوب می شود به این دلیل که روی دیگر آن خشونت علیه خود است هرچند ظاهراً این صدمه فرد دیگری را هدف قرار می دهد. استفاده از کلمات ناخوشایند برای دیگران اسیب های فیزیکی و عاطفی به درگیری ذهنی خود هم می‌انجامد. نتیجه این رفتارها پایین آمدن شان و منزلت انسان و نوعي دشمنی علیه خود است.
آسیب زدن به خود
آسیب رساندن به خود می تواند به صورت جسمانی، ذهنی یا حتی عاطفی باشد. این رفتارها علائمی از تنفر از خود است. کسانی که افکار منفی و استدلال های غیرعقلانی دارند از این نوع هستند. صدمه جسمانی و بدترین آسیب به خود یعنی خودکشی است.
احساس بدبختی
حس بدبختی و دلسوزی برای خود می تواند به ناتوانی افراد برای حل مسئله و بهبود شرایط منجر شود. اين افراد فکر می‌کنند دچار جبر و تقدیر شده‌اند و مجبورند تسلیم آن شوند. اگر کسی چنین باوری پیدا کند توصیه می شود که حتماً دنبال راهی برای تغییرش باشد چراکه این چنین عقایدی میتوانند انسان را به سمت فروپاشی و قهقرا بکشاند.
مصرف مواد مخدر و نوشیدنی های غیر مجاز
گاهی استفاده از مواد مخدر به عنوان اقدامی برای از بین بردن درد ها و زخم های روحی و روانی است که بدترین عوارض و پیامدهای را برای فرد خواهد داشت. کسانی که نمی توانند با انواع استرس ها و مشکلات خانوادگی و مسائل دیگر کنار بیایند بلافاصله به سمت مواد رو می آورند و حتی اگر کسی در حال ترک مواد مخدر هم باشد اما استرس و افسردگی او مدیریت نشده باشد و این خود تخریبی در ذهن او باقی مانده باشد احتمال آن که دوباره به مواد رو بیاورد زیاد است.
پنهان کردن احساسات
یکی از ویژگی های افراد خود تخریب گر این است که احساساتشان را پنهان می کنند و نمیتواند هیجاناتشان را در بستر مناسبی تخلیه نمایند این امر سبب میشود که آنها برای حرف زدن با دیگران به مشکل جدی بر بخورند. سرکوب عواطف و احساسات یکی از عوامل زمینه ساز بیماری های جسمانی است.
ایثارگری و تحمل بیش از حد
افراد خود تخریب گر برای کمک به دیگران بیش از حد افراط می کنند تا حدی که خود را قربانی می نمایند. آنها این روشها را در پیش می‌گیرند تا توجه و تایید دیگران را به دست بیاورند. به این معنا که کمک کردن آنها به دیگران رنگ و بوی باج دادن می‌دهد و از حد تعادل خارج شده است.
بی توجهی به وضعیت فیزیکی و روانی خود
نادیده گرفتن خود به از دست رفتن سلامتی و تخریب خود می‌انجامد. به همین دلیل در مواقعی که دچار فشار روانی زیادی شده اید بهتر است که از یک مشاور یا روانشناس کارآمد کمک بگیرید. هر چقدر بخواهید وضعیت موجود را عادی فرض کنید و دنبال راه حلی برای آن نباشید فقط خودتان را فریب داده اید.
خراب کردن رابطه ها
تخریب روابط یکی از بدترین رفتارهای خود تخریبی به شمار می آید و شامل انواع متعددی از رفتارهای مخرب دیگر همچون دستکاری عاطفی، کنترل، حسادت، حس مالکيت، نیازمند توجه، خشونت و… است. فردی که دچار خودتخریبی است مسلماً منزلت اجتماعی خاصی ندارد و نمی تواند با دیگران روابط سالمی برقرار کند.
عوامل ایجاد خودتخریبی
این موارد باعث میشود که افراد در آینده دچار رفتارهای خود تخریبی شوند:
مصرف الکل یا مواد مخدر، سوء استفاده های عاطفی یا جسمانی در گذشته، آسیب ها و زخم های دوران کودکی، داشتن دوستانی که خود زنی کرده‌اند، عزت نفس پایین و شکننده، انزوا یا محرومیت اجتماعی، اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات خوردن و اختلالات شخصیتی و اختلال استرس پس ازسانحه.
طبق نظر روانشناسان افرادی که در یک خانواده نابسامان و آشفته بزرگ شده‌اند و والدین در تربیت آنها هیچگونه هماهنگی نداشتند احتمال اینکه در آینده دچار رفتارهای خود تخریبي شوند زیاد است. بهتر است بدانید که بیشتر مشکلات انسان ها از انواع اختلالات گرفته تا استرس یا رفتارهای خود تخریبی به دوران کودکی بر میگردد. تعارض ها و زخم هایی که در دوران کودکی تجربه کرده‌اید و درمان نشده است می تواند خودش را به شکل انواع مشکلات در بزرگسالی نشان دهد.
از طرف دیگر اگر شما تجربه طلاق یا جدایی در روابط عاطفی را داشته اید ممکن است همچنان دچار احساسات ناخوشایند و منفی شوید حتی اگر از آن جدایی مدت زمان زیادی گذشته باشد. در چنین وضعیتی اگر بخواهید دوباره وارد رابطه شوید ممکن است به علت آنکه احساس طرد شدگی دارید خودتان قبل از جدی شدن رابطه از آن بیرون بروید.
راه های درمان خود تخریبی
برخی از اقداماتی که میتوان با آنها از چرخه خودتخریبی بیرون آمد شامل موارد زیر هستند:
شناخت خود تخریبی
خیلی از افراد ممکن است درگیر رفتارهای خود تخریب گری باشند و جزوی از عادت و سبک شخصیت ایشان شده باشد در حالی که نمی دانند چنین رفتارهایی ناسالم هستند و فقط باعث تحلیل روانشان میشود. خودتخریبی هنگامی رخ می دهد که شما کارهایی انجام دهید تا دیرتر به اهدافتان برسید. ممکن است چیزی را بخواهید اما به آن نرسید به این دليلکه در ناخودآگاه شما عاملی می خواهد با آن مبارزه کند و شما از آن بی خبر هستید. درمان های خودشناسی عمیق و روانکاوی در این وضعیت بسیار کمک کننده هستند.
شناسایی عادات خود تخریب گر
اولین راه برای از بین بردن چرخه خود تخریبی آگاهی از رفتار می باشد. سعی کنید کمی در مورد رفتارهای تان تأمل کنید و ببینید که چه الگوها و عادت ها و طرز فکر های خود تخریب گری شما را فلج کرده است. اهمال گری، کمال گرایی و داشتن تفکرات منفی از شایع‌ترین ویژگی‌های آن است.
اختصاص دادن زمان هایی برای درون نگری
افرادی موفق هستند که بتوانند ساعت هایی را برای خودشان و تنهایی اختصاص دهند و در مورد انتخاب ها تصمیم ها و رفتارهای خود بیاندیشند. بدانند که چه کارهایی منجر به شکست آنها شده و چرا نتوانستند تا حال حاضر به برخی از اهداف شان برسند و چه موانعی وجود داشته و چه اقداماتی باید از این به بعد انجام دهند.
هدف گذاری و برنامه ریزی
یکی از کارهایی که میتوانید برای مدیریت رفتارهای خود تخریب دیگری انجام دهید این است که نقشه راه و هدفی مشخص برای آینده داشته باشید. هنگامی که شما در یک حالت منفعل یا سردرگمی به سر می برید باعث احساس بی قراری می شوید و اعتماد به نفستان تخریب می شود. هرچقدر که ناشناخته های زیادی در زندگی داشته باشید اضطراب شما چند برابر می شود. بنابراین تا حد امکان به آینده خود فکر کنید و با برنامه ریزی صحیح انگیزه و انرژی را در خودتان چند برابر کنید.
ایجاد تغییرات کوچک
حتماً شما این ضرب المثل را شنیده اید که می گویند سنگ بزرگ نشانه نزدن است. به این معنا که شما اگر می خواهید برای خودتان قدمی بردارید سعی کنید تغییرات کوچک اما معنادار ایجاد کنید. اگر بخواهید به یکباره اهداف بزرگ و دور از دسترس انتخاب کنید قطعاً ناامید می شوید و همان مسیر همیشگی را می روید. پس با ایجاد تغییرات کوچک به تدریج وقایع بزرگ را برای زندگی تان خلق کنید.
کلام آخر
در مقاله امروز با خود تخریبی و دلایل ایجاد آن آشنا شده اید. بهتر است بدانید که گاهی مسائلی که در دوران کودکی برای تان ایجاد شده، سبب شکل گیری باورها و عقاید ریشه‌دار می شود که تغییر آن به راحتی امکان پذیر نیست. چرا که یک دلیل آن ناهوشیار بودن آن عقاید در ذهن شما است. علاوه بر این علل ایجاد رفتارهای خود تخریبی در هر شخصی با توجه به شرایط زندگی شما متفاوت است. در کنار هر نوع راهکاری که استفاده می کنید توصیه می شود که برای بهبود بهتر رفتارهای خود تخریبی حتماً از یک مشاور و روانشناس در این زمینه کمک بگیرید.
