سرزنش کردن برای بعضی از افراد یک مکانیزم دفاعی است .سرزنش کردن راهی برای طفره رفتن است .مثل این است که بخواهیم از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنیم .اینطور راحت تریم . سرزنش کردن یعنی هر شخص یا موقعیتی را که دم دستمان بود نشانه بگیریم، اما حاضر نشویم با مشکلات واقعی رو به رو شویم . وقتی دیگران را سرزنش می کنیم ،خودمان را بالا می کشیم . سرزنش کردن دیگران به ما این فرصت را می دهد که از مشکلات خودمان فرار کنیم .
سرزنش کردن وقتی کار از کار گذشته
وقتی دیگران را سرزنش می کنیم دیگر نمی توانیم با آنها همدل شویم و رابطه برقرار کنیم . تهمت زدن و سرزنش کردن نمی گذارند احساسات دیگران را درک کنیم . وقتی نمی توانیم همدل شویم ، نمی توانیم ارتباط برقرار کنیم .وقتی سرزنش می کنیم خودمان را پاک و بی گناه می دانیم . به این مثال توجه کنید :
فرض کنید دوستتان جلوی شما اعتراف می کند که با پسر نوجوانش مشکلاتی دارد . او می داند پسرش یا به دنبال مهمانی رفتن است یا مصرف مواد مخدر . شما پاسخ می دهید : “نمیدانم… شاید طلاق تو او را به اینجا کشانده . شاید این قضیه روی او تاثیر گذاشته باشد.” گاهی سخت است که همدل شویم و خودمان را جای دیگران بگذاریم .راحت تر است که یک چیزی یا کسی را پیدا کرده و سرزنش کنیم . در رابطه با دوستمان اصلا نمی خواهیم سنگدل باشیم؛نیتمان خیر است .می خواهیم کمک کنیم . گاهی دوستی به ما اعتماد می کند و از دردهایش می گوید اما نمی دانیم چطور باید با آن برخورد کنیم .شاید بچه های خودمان را در آن موقعیت تصور کنیم .شاید هم واقعا نمی دانیم چه بگوییم یا چه کار کنیم . نمی دانیم چه کمکی از دستمان برمی آید ؛ بنابراین سرزنش کردن شروع می شود .
حواستان باشد کی و کجا سرزنش به سراغتان می آید . شاید عادت دارید در مورد مسائل مهم سرزنش کنید. گاهی هم در مورد مسائلی سرزنش می کنید که اصلا به چشمتان نمی آید . اگر شما هم چنین مسئله ای دارید می توانید از بهترین دکتر روانشناس سعادت آباد کمک بگیرید.
چطور این مشکل را حل کنیم ؟
وقتی سرزنش تبدیل به عادت می شود به راحتی نمی توان آن را کنار گذاشت . باید بتوانید دوباره کنترل اوضاع را به دست بگیرید . در عین حال، مسئولیت زندگی خودتان را هم بپذیرید . منظور این نیست بقیه قسر در بروند . دیگران هم باید بپذیرند که کجا اشتباه کرده اند و کجا مسئول هستند . اگر در رابطه با اعضای خانواده هم چنین مسئله ای دارید بهتر است به سراغ مشاور بروید. در این زمینه می توانید از بهترین مشاور خانواده سعادت آباد کمک بگیرید.
آیا معتقدید خوشحالی شما به مردم بستگی دارد؟ اگر آنها دیگر از عمد شما را آزار ندهند حالتان خوب می شود ؟اگر اینطور است، اول یاد بگیرید سرزنش نکنید . نمی توان گفت همیشه، اما اغلب اوقات خودمان هم ضعف هایی داریم که باید اصلاح شوند . هرچقدر هم بگوییم دیگران مقصرند باز باید قبول کنیم که ما هم کامل نیستیم .
یک لیست تهیه کنید
اول از همه باید یک لیست تهیه کنید . موقعیت هایی را بنویسید که باعث می شوند به سرزنش دیگران بپردازید . گاهی این موقعیت ها کاملا مشخص هستند . مثلا ممکن است مدام پیش همه از رئیستان بدگویی کنید درحالی که هیچ وقت هم با خود او رودررو از مشکلاتتان حرف نزده اید. اگر بخواهیم رفتارهای سرزنش گر خودمان را کنکاش کنیم، اول از همه باید بتوانیم آنچه را واقعا در دل داریم بیان کنیم. کار راحتی نیست . داشتن رفتار سرزنشگر راحت ترین انتخاب است ، اما با چنین رفتاری هیچ وقت نمی توانید به خودتان افتخار کنید . حتی نمی توانید خوشحال زندگی کنید .
حالا فکر کنید و ببینید چه زمان هایی گوش کردن به حرف دیگران برایتان سخت است .
پشت پرده چه می گذرد؟
آیا لازم است به گذشه خودتان نگاهی بیندازید؟ مشکل حل نشده ای نمانده ؟ چیزی نست که با سرزنش کردن آن را پس بزنید ؟
مسائل حل نشده کودکی و مشکلات خانوادگی اغلب در پیدایش عادت های سرزنش کردن نقش دارند. ( در این زمینه توصیه می شود از بهترین مشاور خانواده سعادت آباد کمک بگیرید). ممکن است با تعجب نگاه کنید و بگویید :” من سی و پنج سال/ چهل و پنج سال/ پنجاه و پنج سال سن دارم . آیا واقعا باید به گذشته برگردم؟” جواب آری است . ما هرآنچه از گذشته داریم را با خودمان می بریم این سو و آن سو،می بریم به دوستی ها یا روابط صمیمی ای که در بزرگسالی داریم . باید مشکلاتتان بررسی و حل و فصل شوند .یادتان باشد قرار است به مشکلات کودکی یا مسائلی که از روابط گذشته مانده بپردازید. همین . قرار نیست پای همه کسانی را که در این مشکلات دخیل بوده اند وسط بکشید .نمی خواهیم کسی را مقصر بدانیم . شاید همیشه به آن رضایت و نتیجه ای که لایقش هستیم نرسیم. خیلی وقت ها آنهایی که مقصر بوده اند معذرت خواهی یا طلب بخشش هم نمی کنند ، اما این دلیل نمی شود که بگوییم “خب پس همه تقصیرها به گردن آنهاست .” اگر چنین کاری انجام دهیم آنگاه تبدیل می شویم به یک قربانی. آنوقت دیگر نمی توانیم به سمت بهبود پیش برویم.
بعلاوه ، گاهی دیگران را سرزنش می کنیم چون عصبانی هستیم.نمی دانیم چطور باید احساساتمان را بیان کنیم . سرزنش کردن یک روش ناکارامد برای بیان خشم است . این روش آرام تر است و خیلی هم خصمانه به نظر نمی رسد . اما اگر عمیق تر نگاه کنیم، خشم هم در همان دیگ می جوشد . وقتی حس سرزنش کردن بالا می زند و دامن دیگران را میگیرد شاید فکر کنید که فقط در مورد اشتباه کسی اظهار نظر کرده اید؛ اما شما دارید فریاد می زنید .بخاطر کاری که دیگری کرده حرص می خورید و سرجایتان بند نمی شوید . در این زمینه توصیه می شود از بهترین روانپزشک سعادت آباد کمک بگیرید.
آیا می خواهید به حرفهایتان گوش کنند ؟ آیا می خواهید طرف مقابلتان منظور شما را متوجه شود و رابطه تان خوب پیش برود ؟ از کوره در رفتن راهی میانبر و سریع نیست .اگر بزنید به سیم آخر هیچکس نمی گوید : “بله! خوشحالم که سرم داد می کشید . بگذارید کمی آرام شوم تا حرف های شما را بشنوم و هر تغییری دوست دارید بدهم. عصبانیت و خشم به شما خبر می دهند چه اتفاقی دارد می افتد . معمولا این دو حس نتیجه آسیب و ترس هستند . لایه های زیرین را کنکاش کنید و از خودتان بپرسید واقعا چه می گذرد . فقط به عصبانیت خود نگاه کنید و از خودتان بپرسید چه چیزی باعث رنجش شما شده.از دست چه کسی یا چه چیزی عصبانی هستید؟شرایطی هست که شما را به اینجا کشانده باشد؟با کسب این اطلاعات ارزش هایتان را بهتر می شناسید .شاید لازم باشد مرزبندی های جدیدی داشته باشید . شاید هم باید مسئولیت کارهایتان را به عهده بگیرید.
روی راه حل تمرکز کنید
وقتی سرزنش می کنیم روی مشکلات تمرکز می کنیم. مطمئنا که به دنبال راه حل می گردید (اگر اینطور نیست، قضیه کلا فرق می کند.) بنابراین وقتی می بینید وارد بازی سرزنش کردن شده اید از خودتان بپرسید: “راه حل این مشکل چیست؟” بیشتر اوقات، راه حل در دست ابراز احساسات است . شاید راه حل این باشد که یک گفتگوی سخت و ناخوشایند را شروع کنید ، حد و مرزهایتان را مشخص کنید ، رابطه را ترک کنید ، به مشکلات خودتان نگاهی بیندازید ، احساساتتان را درک کنید …. خوداتن بهتر می دانید چه کار باید بکنید . شاید آنطور که دلتان می خواهد پیش نرود ، اما به هرحال باید انجام شود . پس باید شجاع باشید . برای رسیدن به این هدف باید مثل فردی کاملا عاقل و بالغ رفتار کنید . اول باید در مسیر درست قرار بگیرید و مسئولیت کارهایتان را بپذیرید . بعد، قطعا به انسان والایی که در وجودتان هست نزدیکتر می شوید .
این سوالات سخت را از خودتان بپرسید
-چطور از گوش کردن به حرف های دیگران امتناع می کنید ؟ به عبارت دیگر ، وقتی کسی به شما نزدیک می شود شروع می کنید به نصیحت کردن؟
-آیا در زندگی تان مشکلی هست که باید برای آن وقت بگذارید؟ مسئله ای هست که هنوز حل نشده باشد و شما با سرزنش کردن سعی کنید آن را پس بزنید؟
-عصبانیت یا خشمی در وجودتان دارید که بیان نشده باشد ؟ اگر اینطور است بگویید کدام یک از مرزهایتان را زیر پا گذاشته اند که عصبانی شده اید؟ چه راه حل سالمی برای برخورد با آن در نظر دارید؟
-در زندگی تان رنجی هست که مجبور باشید تحمل کنید ؟ منظور مشکلی است که یا با تعیین کردن حد و مرز ، یا با ترک کردن رابطه حل شود . اگر اینطور است را حل شما چیست؟
کلام آخر
سرزنش کردن کار راحتی به نظر می‌رسد، اما عواقب زیادی دارد که باید آنها را جدی بگیرید. یکی از عواقب سرزنش کردن دیگران این است که شما تاثیر مثبت خود را روی آنها از دست می‌دهید و در روابط شخصی خود بذر دشمنی می‌کارید.
شما با اصرار بر سرزنش کردن دیگران، آنها را از خودتان ناامید می‌کنید و اصل همدلی را که لازمه‌ی روابط انسانی است زیر سوال می‌برید. اما کسی که بیشتر از همه آسیب می‌بیند، خود شما هستید که با این کار، فرصت رشد شخصی و مسئولیت پذیری و موفقیت در زندگی را از خودتان سلب می‌کنید. برای رهایی از این کار می توانید از یک روانشناس حرفه ای سعادت آباد کمک بگیرید .
